تِرِنُه ــ كوخرد

♣ تِـرِنُـه ♣

* Terenah*

مسجد اليتيم (كوخرد)

تِرِنُه Terenah

تِرِنُه به سازههای دایره مانندی که تاریخ آن به دوره زرتشتیان می‌رسد، در میان رودخانه مهران واقع در روستای کوخرد مرکز بخش کوخرد شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران گفته می‌شود که یکی از نقاط دیدنی استان هرمزگان است.ساخت چنین سازه‌هایی کهن در میان آب رودخانه بسیار شگفت‌انگیز است. این سازه در راه باغ زردی در جنوب دهستان کوخرد واقع شده و یکی از آثار باستانی کوخرد است. این بنا در دی ماه ۱۳۸۲ خورشیدی به ثبت آثار ملی ایران رسیده‌است.

کاربرد

این ساختمانها آب شیرین را از یک سوی رودخانه شور به سوی دیگر می‌بردند و بخش‌های این سازه از پائین و زیر آب به هم وصل بودند. در زمان بسیار دور سیبه یا کوخرد دارای دو رشته قنات بوده، این قنات‌ها از زیر کوه ناخ و دقیقاً از پشت دهستان هرنگسرچشمه می‌گرفته (که البته درآن دوران دهی بنام هرنگ وجود نداشته‌است). و نخلها و زمینهای کشاورزی جنوب و جنوب شرقی دهستان کوخرد را آبیاری می‌نموده‌است، آب یک رشته از این قناتها به‌وسیله «ترِنه» به آن سوی رودخانه مهران برده می‌شده و به زمینهای کشاورزی در منطقه بک احمد و بشکرو و (پشتخه مدی آباد) می‌رسیده. گفته می‌شود در این مناطق باغهای مرکبات و نخلستانهای گسترده‌ای وجود داشته‌است. آثار این رشته قنات‌ها هنوز در پشتخه (پُشته) مدی آباد وجود دارد، اما امروزه این قنات‌ها کاملاً از کار افتاده و تنها آثارش باقی مانده‌است. اما از باغ‌ها دیگر هیچ اثری وجود ندارد.

پیشینه

این قنات‌ها و همچنین ترنه در زمان زرتشتیان که پیش از اسلام در سیبه (نام قدیم کوخرد) زندگی می‌کردند ساخته شده‌است. تاریخ این بنای تاریخی به دوره ساسانیان بر می‌گردد.

شماری از این قناتها تا پنجاه سال پیش هم دائر بوده‌است. هنوز با وجود اینکه «تِرِنُه» سالهای سال در میان رودخانه مهران قرار دارد و رودخانه نیز در پایان هر بارندگی آبی سیل‌آسا با خود می‌آورد و آب از لای آن عبور می‌کند، همانندی کوهی در وسط این رودخانه جلوه‌نمایی می‌کند. ترنه در درون آب شور و با ساروج و گل و لای و سنگ ساخته شده‌است و با مرور و گذشت هزارها سال بخشی از آن هنوز بدون هیج تغییر شکلی پا برجاست.

تِرِنُه Terenah

منطقهٔ درکتی

رشته اول قنات:

قنات «پاراو کوخرد» از زیرکوه ناخ سر چشمه می‌گرفته‌است و بعد از (چاه مادر) قنات به دو رشته می‌شده‌است. رشته اول قناتها از پشت منقطه لرکش سرازیر می‌شده و ازوسط منطقهدرازو رد می‌شده تا اینکه می‌رسیده به دشت پاراو و در جایی بنام «چُورُون مَهدَلی» در لب رودخانه ظاهر می‌شده، و بعداً در دشت پاراو ادامه می‌یافته تا اینکه در منطقه‌ای در لب رود خانه «درکت» می‌شده، یعنی آب به روی زمین می‌آمده. به همینجهت این منطقه «در کتی» نامیده شده‌است. چون آب قنات در آنجا درکت شده، یعنی آب قنات از زیر زمین به روی زمین آمده‌است. و نام «درکت» در این منطقه به یادگار مانده‌است و همچنین رودخانه به نام «رودخانه در کتی» پیش مردم کوخرد معروف است.

رشته دوم قنات

رشته دوم قنات بعد از (مادرچاه) از پشت «برکه گِرد» و از زیر درواه شمو و از پشت دهستان کوخرد و از سمت مشرق کوخرد رد می‌شده و از قبله خانه محمد رفیع زوردار معروف سرازیر می‌شده، و از قبله جاه خرمن حبیب و از مشرق «منطقه گاکش» رو بطرف مشرق می‌کرده تا اینکه می‌رسیده به ترنـُه . از طرف شمال ترنـُه در زمین جوکاری که حالا تعلق به آقای محمد علی حاجیانی دارد، چند حوض ساروجی وجود دارد که از آب قنات پر می‌کردند، یکی از این حوضها از طرف مشرق خانه دشت محمد علی حاجیانی واقع است. البته بعد از اینکه این حوضها پر از آب می‌شده آب راه می‌یافته بطرف «ترنه» و رد می‌شده به آن سوی رودخانه و می‌رسیده به پشتخه مدی آباد و بک احمد و بشکرو.

آب قنات در پشتخه مدی آباد

آب قنات پاراو بعد از رسیدن به «ترِنه» به پشت رودخانه هدایت می‌شد. این ساختمانها آب شیرین را از یک سوی رودخانه شور به سوی دیگر می‌بردند و بخش‌های این سازه از پائین و زیر آب به هم وصل بودند و آب از خود رد می‌کردند به سوی زمینهای کشاورزی در منطقه بک احمد و بشکرو و (پشتخه مدی آباد) و مزاجان، گفته می‌شود در این مناطق باغهای مرکبات ونخلستانهای گسترده‌ای وجود داشته‌است. آثار این رشته قنات‌ها هنوز در (پشتخه) (پُشته) مدی آباد وجود دارد، اما امروزه این قنات‌ها کاملاً از کار افتاده و تنها آثارش باقی مانده‌است. اما از باغ‌ها دیگر هیچ اثری وجود ندارد.

ویرانی قطعی پاراو کوخرد

رشته اول قنات تا پنجاه سال پیش دایر بود است، و چند بارخوانین بستک آن را تعمیر وسربرستی آن را بعهده داشته‌اند، و مردم کوخرد و همچنین خوانین از آب آن استفاده می‌کردند.

بعداً خوانین بستک سرپرستی قنات به مرحوم محمد شریف غیاث واگذار می‌کنند، که بعد از مدتی قنات خراب می‌شود و کسی آن را تعمیر نمی‌کند و از حیز انتفاع می‌افتد.

اما رشته دوم قنات که آب آن بوسیله ترنه به آن سوی رودخانه مهران می‌رفته‌است صدها سال پیش از کار افتاده‌است، ودقیقاً معلوم نیست که تا چه سالی دایر بوده‌است، ولی آنچه مسلم است که آب این رشته قنات به آن سوی رودخانه رسیده‌است.