خُوَتوک (كوكر)
به عربى «قطا»
- ترجمه: محمد محمديان كوخردى.
- کوکر (نام علمی: sandgrouse) پرنده‌ای است دانه خوار، (به عربی: به آن قطا ) می‌گویند، ودر جنوب غرب استان هرمزگانمخصوصاً در «كوخرد» ومناطق «بخش كوخرد » به آن «خُوَتُوک»می‌گویند.
- کوکر پرنده‌ای است دانه‌خوار، که در نگاه اول به کبکو بلدرچینشبیه‌است و در پرواز نیز به کبوترمی‌ماند اما از نظر پرنده‌شناسی دارای خانواده‌ای مستقل با نام کوکریان است. برخی محققان کوکرها را در راسته (زیست‌شناسی) مستقل قرار میدهند، برخی آنها را در راستهٔ کبوترسانانقرار داده و برخی دیگر آنان را به سلیم‌سانانمرتبط می‌دانند.
- طبق نظرات پرنده شناسانو نیز دوستداران طبیعتدر رای گیری مجله پرنده شناسی خاورمیانه«کوکرطلایی نر» زیباترین پرنده موجود در خاورمیانه شناخته شده‌است. کوکریاقطایکی از مشهورترین پرنده‌های بادیهاست. مخصوصاً در منطقهٔ خاورمیانه. در دشتها وپایه کوه‌های سلطنت عماناین پرنده با مجموعه‌های بسیار بزرگ دیده می‌شود. (أسراب) مجموعه‌های سی صدتاهی و حتی هفت صد تاهی طلایی رنگ در كنار (آب دانها) و چشمه‌هادیده می‌شوند.
یک جفت خْوَتوک (کوکر ـ قطا) وادی بنی خالد _ عمان
- در کشور پادشاهیعماناین برنده حفاظت شده‌است، مسئولین حفاظت محیط زیست برای جلوگیری از شکار کوکر (قطا) بطور جدی می‌کوشند. در سال ۱۹۸۹میلادی بفرمان فرمانروای عمانسلطان قابوسبنسعیدهرگونه شکار برندکان بطور قطعی ممنوع شده‌است، وهرکس خلاف آن عمل کند مجازات و جریمه می‌شود. محبوب ترین منطقه برای کوکرهای مهاجر دشت صحرای دهنادر عربستان سعودی، و جلگهٔ وادی بنی خالد در سلطنت عماندر فصل بهار که از ماه ژانویه هر سال آغاز می‌شود. که پوششی از بوته‌ها و گیاهان دانه دار می‌روید، که غذای اصلی و مورد علاقه کوکرها را تشکیل میدهند. به دلیل باتلاقی بودن ساحل رودخانهٔ وادی بنی خالد، کوکرها ترجیح میدهند از برکه‌هایی که در بیابانهای این اطراف و دشتها ایجاد شده‌اند آب بنوشند و این کار را بصورت دسته جمعی انجام میدهند. کوکرها برای رسیدن به برکه‌های آب شیرین گاه تا ۱۲۵ کیلومتر در روز پرواز می‌کنند.
خْوَتوک (کوکر ـ قطا) وادی بنی خالد کشور عمان
- این پرنده بی نظیر در فصل بهاربه دشت گستردهٔ بین «جده حراسیس» و رمال آل وهیبهدر صحرای پهناور منطقه شرقیکوچ می‌کند و تاثیری گذاری آن بر منطقه باعث شده که نوعی فرهنگو تفریح در بین تمام ساکنین بوجود آید. طلایی بودن این پرنده هم از نظر رنگ و زیباایست و هم از نظر اهمیت طلایی آن برای این مناطق است. در اشعارشاعرانفصحاء وبلغای عرب، وهمچنین شاعران عصر جاهلی ذکر نام «قطا» زیاد آمده‌است. «قیس بن ملوح عامری» مشهور به (مجنون لیلی) در وصف پرنده قطا چنین می‌گوید:
| بَکَیتُ عَلی سِرْب القَطَا إذ مَرَرْنَ بی |
**** |
وَقُلتُ وِمِثلی بالُبکاء جَدیرُ |
| أَسِرْبَ القَطَا هَل مَنْ یُعِیرُ جَنَاحَهُ |
**** |
لَعَلّی إلی مَنْ قَـدّ هَوِیتُ أَطیرُ |
خْوَتوک (کوکر ـ قطا) هنگام پرواز _ عمان
خْوَتوک (کوکر ـ قطا) در برکه بند آب (جدة الحراسیس) _ عمان
- «کُوکَر» پرنده‌ای است (کند راه)، یعنی هنگام راه رفتن به کندی حرکت می‌کند. (سرب) مجموع عده‌ای از پرندهٔ قطا (کوکر) در نزدیکی غدیر آب می‌نشینند، وآهسته آهسته به طرف آب می‌روند تا اینکه به غدیر آب برسند، بدین سبب گروهی از عربهای پیشین راه رفتن بعضی خانم های ناز دار وکرشمه جو، به راه رفتن (قطا) تشبیه نموده أند، در این مورد شاعر (المنخل ابن الحارث الیشکری) می‌گوید:
| الَکَاعِبُ الحَسناء تَرفُل |
***** |
فی الدمَقْسِ وفی الحَریر |
| فَدَفَعتُها فَتَدافَعَت |
***** |
مَشْیَ القَطَاةِ إلی الغَدِیرِ |
- «قطا» یا «کُوکَر» ( خُوَتوک ) همچنین جزو پرندگان پر صداست و چه به هنگام پرواز و چه در وقت دانه چینی و جفت گیری با صدایی شبیه به غو غو کردن به نحو دلنشینی آواز می‌خواند و روح دشت و صحرا شاد می‌کند.
زیستگاه‌ها
- 1 ـ زیستگاههای پاییزی وزمستانی:
- 2 ـ زیستگاههای بهاری وتابستانی:
کوکر ـ قطا ـ خْوَتوک (کوکر ـ قطا) در غدير آب
اندازه و رنگ ونوع کوکر
- چهارده و «به تعریفی دیگر شانزده» نوع کوکر در جهان وجود درند. همانگونه که گفته شد حدود شانزده نوع «کوکر» شناخته شده در جهان وجود دارند که اندازه آنها معمولا بین ۲۵ تا ۳۵ سانتی متر و وزنشان نیز بین ۲۵۰ تا ۴۰۰ گرم است. رنگ بین انواع کوکرها نیز از نوعی به نوع دیگر متفاوت است و در شش نوع آن رنگ پرها و تا حدودی «وزن کوکر نر» با ماده بسیار تفاوت دارد اما در دیگر کوکرها نر و ماده آن بسیار شبیه به هم هستند. کوکر عموما پرنده‌ای مهاجر است که در بیابانها و دشتهای نیمه بیابانی و خشک زندگی می‌کند و در دو فصل بهارو پاییزبه سرزمینهایی بسیار دور دست مهاجرت می‌کند.
موسم تخم گذاری
- در فصل بهاربرای جفت‌گیریو تخم گذاریبه بوته زارهای نیمه بیابانیو سرزمینهای گرمی که پوشیده از گیاهان بوته‌ای و دانه دار است پروازمی کند. «کوکر ماده» در هر فصل بهار «دو» تا «سه» تخم می‌گذارد و هر دو کوکر نر و ماده به نوبت روی تخمها و در لانه‌ای که به روی زمین و در میان بوته‌های دانه دار ساخته‌اند می‌خوابند. انداز تخمها حدود یک سوم تا نصف اندازه تخم یک مرغ محلی است و زمینه‌ای به رنگ شیری پررنگ با خالهایی قهوه‌ای دارد. جوجه‌ها بعد ۱۸ تا ۲۱ روز از تخم بیرون می‌آیند و بعد از پنج ماه قادر به پرواز هستند.جوجه‌های نر و مادهٔ نابالغ تا زمانی که به سن پرواز نرسیده‌اند رنگ پرهایشان شبیه به هم است و از یکدیگر قابل تشخیص نیستند.
تخم خْوَتوک (کوکر ـ قطا)
جوجه کوکر (دو روزه) خْوَتوک ( قطا)
منابع
- محمدیان، کوخردی، محمد ،(کتاب: پرندگان کوخرد )، جلد اول
- محمدیان، کوخردی، محمد، کتاب: (طُیُور بیئة کُوخِرد، أسماء وَمعانی). به زبان عربی.
- الفاضل، عبدالله، فاضل. (طیور فی الکویت) . دار الکویت للطباعة والنشر، الفروانیة، کویت، چاپ اول، سال انتشار ۲۰۰۵ میلادی به (عربی).
- دکتر:جبرائیل، جبور، سلیمان، (البدو والبادیه)دار العلم للملایین: بیرت، چاب اول، انتشار سال ۱۹۸۸ میلادی. (به عربی).
- الرواحی، سالم، بن سلیمان، البهلاوی، «(الحَیاة البَریَة فی سَلطَنَت عُمان)»، دار المعرفة، بیروت،، سال انتشار ۲۰۰۷ میلادی به (عربی).
- ترجمه: محمد محمديان كوخردى.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
«با تاریخ دیار کوخرد و منطقهٔ باستانی بخش کوخرد بیشتر آشنا شوید»
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
*پژوهش و تحقيق استاد:محمدمحمدیان کوخردی
منبع:awayeseebah
استاد محمدیان را در کنار پروفسور M.M.Bigani رئيس دانشگاه
پزشكى بمبئى و رئيس هيئت مديره بيمارستان بريدج كندى بمبئى
باکمال تشکر از دکتر لطیفه جهت ارسال عکس
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
در اين وبلاگ سعی بر اين است تا اطلاعاتی در مورد بخش كوخرد و مناطق اطراف شهرستان بستک و استان هرمزگان به بازديد كنندگان عزيز ارائه شود.