اینجَاْ کُوخِردْ اَستْ ، سَرزَمِینْ مَنْ

اینجَاْ کُوخِردْ اَستْ ، سَرزَمِینْ مَنْ

التماس دعا خير

التماس دمعا خير

سَرزَمِینْ مَنْ کُوخِردْاینجَاْ کُوخِردْ اَستْ

اینجَاْ کُوخِردْ اَستْ ، سَرزَمِینْ مَنْ

التماس دعا خير

التماس دمعا خير

اینجَاْ کُوخِردْ اَستْ
مَهدِ بُزُرگان عِلمْ
سَرزَمینْ شعر وَ اَدَبْ
زادگاه مَردُمی مُسَلمانْ
هَر گُوشَه اَش نِشانی اَز دانِشْ وَ خِرَد
هَر سَرایَش حُضُور قَومیْ
کُوچَه‌هایَش غَوغَای کُودَکانْ
روزگار آن زُلال هَمچُونْ آب برکَه‌ها
زندگی شَاد شَاد
مَردُمَش گَرم آتَشی
شُعلَه رُو بَه آسَمانْ
اینجَاْ کُوخِردْ اَستْ (۱)
پر ز شُور زندگی
پُر ز عِشق کُوچَه‌ها
مَردُم و پَرندگانْ رُودخَانهِ مِهرانْ (۲)
مِی‌رَوَم کِه زندگی کُنَم
دَر پَهنهِٔ سَرزَمینْ سیبهٔ ِ قَدیمْ (۳)
دَر مأمَن هَزار مُسافِر و
سَرای (۴) هَر چِه کارَوانْ
مَن از تبار جَعفَرَم (۵)
سَد بُز (۶) نِشانی از غُرُور جَد مَن
بَست گِز (۷) سَرزَمین مَنْ
بیشَه‌ای زیستگاه آهُوان بی اَمانْ
نِشان شَهرِ مَن حمام سیبه (۸) اَستْ
اِفتِخار مَن پیر دِرَخت گِز (۹)
رُوز خِیره بَر زندگیْ
شَب چهره دَر کَهکَشانْ
مَن چُو کوه ناخ (۱۰) اِستوارْ اِستوارْ
تُو خُوش اَز زندگیْ
مَن خُوش اَز رُوزگار
تُو هَمچُون آب رُودِ مِهران روانْ
مَن پادشاهِ قلعهٔ سیبه‌ام (۱۱)
تُو حِصار مَنْ
مَن بَرای تُو،تُو بَرایِ مَنْ
ای پیر سَرزَمین مِهربانْ (۱۲)
مِی‌تَوان رُو بَه سُویِ زندگی دَویدْ
مِی‌دَوَم بَه سُویِ تُو
مِی‌رَسَم بَه کُویِ تُو
اَی سَرزَمینْ خَاندانِ مُحَمّدِیَانْ

پی نوشت‌ها:

(۱) ـ اینجا کوخرد است: کوخرد یکی از قـدیمی تـرین مناطقی است که با فرهنگ غنی وآثـار به جامانده از گذشتهٔ خود، از دیر باز مورد توجه خاص وعام بـوده کـه در مسیر عـبـور کاروان هـای بازرگانـی و تجاری قـرار داشته‌است. نام روستای کوخرد در زمان پیش از اسلام سیبهبوده‌است. براساس اطلاعات موجود در مرکز آمار ایران، کوخرد در ۵۴ درجه و ۲۹ دقیقه طول شرقی و ۲۷ درجه و ۵ دقیقه عرض شمالی واقع شده‌است. ارتفاع متوسط این دهستان از سطح دریا ۲۷۸ متر است. روستای کوخرد در فاصلهٔ ۴۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر بستک و در ۲۳ کیلومتری شهرجناح و بر سر راه آسفالت سراسری و ارتباطی شهرستان بندر لنگه با شهرستان لارستان واقع شده‌است. فاصله کوخرد تا بندر لنگه ۱۲۵ کیلومتر و تا شهر لار ۱۵۵ کیلومتر است. کوخرد یکی از تاریخی ترین روستاهای شهرستان بستک بوده و نام آن مکرر در کتابهای تاریخی و جغرافیایی آمده‌است . کشف شهر سیبه که تاریخ شناسان قدمت آن را ۵۰۰۰ سال قبل از اسلام می‌دانند بر تاریخ کهن این دیار صحت می‌گذارد. بخشی از این شهر تاریخی در حال حاضر زیر دهستان کنونی کوخرد مدفون بوده و روی بخش دیگری از آن گورستان، این دهستان قرار گرفته‌است.
(۲) ـ رودخانه مهران: نام رودخانه‌ای است در جنوب ایران و یکی از نقاط دیدنی استانهرمزگان است. این رودخانه آبش شوراست، در ایام بارندگی از جم و ریز آب از فراز کوه‌ها ودره‌ها به رودخانه سرازیر می‌شود، همچنین از کوه‌های منطقه اسیر و لامرد عبور می‌کند و ازانتهای غربیشهرستان بستک یعنی ابتدای فرامرزان و در دهستان کمشک وارد بخش بستک و از شمال شهرجناح گذشته بسمت جنوب ومشرق منحرف شده از جنوب صحرای خلوص و دهستان هرنگ واردبخش کوخرد می‌شود، واز جنوب دهستان کوخرد می‌گذرد و در منقطه‌ای بنام برمه چشمه‌ای در شمال باغ زرد عبور می‌نماید و در زیر کوهی معروف به کوه پل تیر، کوه خآب و از جنوب منطقه (خادون) و روستای آسو و از نقطه‌ای بنام مِهران که گذار راه سراسری لار به بندر لنگه در آن واقع است عبور کرده و در دهستانهای لمزان و دژگان ادامه پیدا نموده و در محلی معروف به پل غار بهخلیج فارس می‌ریزد.
(۳) ـ سیبه قدیم: شهر باستانی سیبه کوخرد: شهرسیبه (کوخرد) یکی از شهرهای باستانی در (دهستان کوخرد) در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران واقع شده‌است. این شهر تاریخی (ساسانی) در بخش کوخرد واقع می‌باشد.بخشی از این شهر تاریخی در حال حاضر زیردهستان کنونی «کوخرد» مدفون است و روی بخش دیگری از آن گورستان، این دهستان قرار گرفته‌است. باستان‌شناسان از آن به عنوان شهر فراموش شده ساسانیان یاد می‌کنند.وسعت شهر باستانی سیبه از جانب باستان‌شناسان به ۴۰ هکتار تخمین شده‌است.
(۴) ـ سرای: (کاروانسرای کوخرد): یکی از توقف گاه‌های مهم واصلی بازرگانان کاروانسرای واقع در مرکز شهر بوده.ایـن کاروانسرا از مـهـمـتـرین یـادگـارهـای گرانـقـدر مـعـمـاری دهستان کوخرد سیبه بوده، که رونقی خاص به این منطقه می‌بخشیده‌است. متاسفانـه این اثر بـزرگ مـعـمـاری را مانند مسجد جامع قبله خراب کردنـد. ناگفته نمانـد که از بین تمام کاروانسراهـا، کاروانسرای کوخردبزرگ‌تر وزیباتـر از بقیه بـوده، بخاطـر مـوقعیت خاص دوران آن زمان. کاروانسرا شامل ۸ اتاق بزرگ وکوچک بوده و ۲ باب ((دروازه)) اصلی وفـرعـی داشته‌است. دروازه اصلـی رو بطـرف قبلـه و دروازه فـرعـی رو بطـرف دریا (جنوب) باز می‌شده. بالای دروازه اصلـی کاروانسرا طاق مجـللی، هـلالـی شکل بلندی قـرار داشت کـه جـلـوه خـاصـی بـه دروازه و کاروانسرا داده بـود. جلو دروازه فـرعـی از طـرف جنوب، یک کمی مـایل بطـرف قبلـه نمازگهی بـود به شکل مربع که در موقع تابستان برای نشستن واستراحت ازآن استفاده مـی شده‌است. کاروانسرای کوخرد در دوران جلودار مهران سردار چریکها، از رونق خاصی برخوردار بوده‌است.
(۵) ـ من از تبار جعفرم: وی: حاجی جعفر گَپ فرزند محمد، از بزرگان منطقه کوخرد بود، نام کامل وی: ( حاجی جعفر گَپ بن محمد بن احمد آل جعفر). کنیت وی: ابوالمجاهد. ایشان جد چهارم دکتور (داروساز) کوخرد (حاجی جعفر پالاش) هستند. ایشان در سده یازدهم هجری قمری در منطقه (باغ زرد) زندگی می‌کردند، این مرد همان حاجی جعفری است که (سد بز) تاریخی را بنیان کرده‌است. بنیاد گذار اولین سد در کوخرد ایشان اولین کسی هستد که چنین سد تاریخی بزرگی در بخش کوخرد از توابع شهرستان بستک هرمزگان بنیاد گذاری کرده‌اند.
(۶) ـ سد بز : سد بُز نام سدی است تاریخی در جنوب شرقی کوخرد و در مشرق تنب جلالی ، از توابع بخش کوخرد شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان، ویکی از آثارهای تاریخی و از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران به شمار می‌آید. این سد در شمال کوه خآب و در دهانه دره بست گز در جنوب رودخانه مهران واقع می‌باشد.آب این سد به سوی نخلستان‌های باغ زرد و مزاجانو بک احمد و بشکرو و جابر لوز می‌رسیده‌است. در زمان آبادانی سد این مناطق را آبیاری می‌نموده‌است. از این سد آثاری در دهانه دره بست گز باقی مانده‌است. در زمانی بسیار دور منطقه أی آباد وپر رونق بوده‌است، و نخلستان‌های گسترده أی داشته بوده‌است، که از آب این سد آبیاری می‌شده‌است. ولی بعلت شکسته شدن سَد بُز درسال ۱۳۰۱ هحری قمری تقریباً تمام نخلها می‌میرند وقسمت کمی از نخلهای باغ زرد باقی می‌ماند. تاریخ بنیادگذاری این سد به قرن یازدهم هجری قمرى بر می‌گردد، دقیقاً در سال ۱۱۰۰ هجری قمری توسط حاجی جعفر گَپ ساخته شده‌است، و در حدود ۲۰۱ سال از آن بهره برداری شده‌است و نخلستان‌ها ومناطق گسترده‌ای از زمین‌های پشت رودخانه را آبیاری می‌کرده‌است، تا اینکه در سال ۱۳۰۱ هجری قمری و در اثر هجرت مالکان سد به سوی شارقه (شارجه) وبعلت تعمیر نشدن سد و در اثر بارش باران زیاد و سیل شدید، سد شکست و منهدم شد وکاملاً ازحیز انتفاع افتاد.
(۷) ـ بست گز: بست گز از طرف شمال به پرحیدری (کوه) و لمبیر ملکی ، از طرف جنوب بهچُک خور موئی ، از طرف مغرب به دره بست گز و پشتخه باپیر ، واز سمت مشرق به دره خور موئی واو شیرینو منتهی می‌شود. بست گز جایگاه حاجی جعفر گَپ است، بست گز زیستگاه پرندگان گوناگونی است. بعلت وجود درختهای گوناگون و تنومند در روی پشته مانند سمر و کُنار ، سلم ، و نزدیک بودن پشته به آب شیرین که در نهرهای کوچک (آودون)‌های دره بست گز وجود دارد، در فصل‌های گوناگون پرندگان روی شاخه‌های آن درختها لانه می‌سازند. از انواع پرندگان که در پشتخه بست گز زندگی می‌کنند می‌توان از کبک ، قُمری ، بادخور ، تیهو ، سبزقبا (کراشکین)، چکاوک(بُوکلُو) ، چکاوک هدهد و «مرغ سلیمان» یا هدهد نام برد که به‌ویژه در فصل زمستان و بهار با آواز دلنشین خود این منطقه کوهستانی را شاد می‌کنند.
(۸) ـ حمام سیبه: حمام سیبه کوخرد یکی از قدیمی ترین آثار تاریخی در منطقه کوخرد است که به همت خیرین و اداره میراث فرهنگی استان هرمزگان خاک برداری شد. پیشینه این حمام به پیش از اسلام برمی‌گردد و بدست مردم بومی زرتشتی (گبرها)ساخته شده‌است. این بنای تاریخی به دوره ساسانیان بر می‌گردد.
(۹) ـ پیر درخت گز: گز پرو نام درختی تاریخی در منطقهٔ کوخرد واقع در بخش کوخرد شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران. بود. گز پرو gez e peroo مشهورترین و کهنسال ترین درخت در دهستان کوخرد بود که بارها کشاورزان دیم کار و عابرانی که به سوی پشت رودخانه مهران به جابر ، باغ زرد ، موه مهمد ، کل کادی و موه‌شیخیا و ... می‌رفتند و یا از آنجا بر می‌گشتند، در سایهٔ آن خستگی راه را از تن خود به در می‌کردند. این درخت بارها و بارها سایبانی بوده برای کشاورزانی که در اطرافش جو و گندم درو می‌کردند و برای صرف غذا سفرهٔ خویش را در سایهٔ آن پهن می‌کردند. تا جایی که اهالی به یاد دارند، هنگامی که عابران گرفتار باد و باران شدید می‌شدند، تنهٔ تو خالی گز پرو سر پناهی بود که کودکان معصومی را از گزند باد و باران دور نگه می‌داشت .
(۱۰) ـ کوه ناخ: رشته کوه ناخ کوه بلندی است در شمال دهستان کوخرد در بخش کوخرد شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران واقع شده‌است. این رشته‌کوه از رشتهٔ کوه لاور شروع می‌شود ودر أقصی غرب به کوه گچ می‌پیوندد. در پایه این رشته کوه بسیاری از دهستان‌ها و روستاهای آباد پرجمعیت واقع شده‌است. کوه ناخ از طرف شمال دهستان کوخرد قرار دارد، فاصله دهستان تا «تپه ره» که اولین راه ورودی به کوه ناخ است دو کیلومتر بیشتر نیست، ازطرف «تَپه رَه» یک راه شنی وجود دارد که می‌توان باماشین بداخل تنب (تپه) رفت، پُشت پر دراخیکه سَرگرد تنگه شُمو است ۲ خانوار سکنه دارند، یکی بنام (محمد محمود مَد کلانتر) و دیگری بنام (محمد عبدالکریم)، این ۲ خانوار ۸ نفر جمعیت دارد. ارتفاع کوه ناخ از سطح دریا ۵۰۰۰ پا است. در قله این کوه چُک بلندی وجود دارد که بنام «چُک تُرُه» معروف است و از دور نمایان است، این کوه در مشرق هم ادامه پیدا کرده تا اینکه رسیده به کوه لاور و با هم رشته‌کوه‌های جنوبی دهستان گوده را تشکیل داده و به سمت مغرب ادامه دارد
(۱۱) ـ قلعهٔ سیبه: قلعه سیبه دژی تاریخی است واقع در دهستان کوخرد در بخش کوخرد شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان و یکی از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران است. قلعه سیبه مقر حاکم قلمرو سیبه در زمان زرتشتیان (گورها) بوده که بر این منطقه حاکم بودند و بنا به گفته ریش‌سفیدان وبزرگسالان محل، نام قدیم منطقه سیبه بوده‌است وحاکمان این محل مناطق بسیاری زیر نظر داشته‌اند. وهمانطور که از گفتار کهنسالان روایت است قلعه سیبه مقر حاکم سیبه بوده، قلعه سیبه، قلعه‌ای بسیار بزرگ بوده و دور تا دور قلعه حصار بند بوده و بواسطه یکخندق بسیار بزرگ از دژ و ساکنین قلعه حفاظت می‌شده، این خندق از ورود افراد بیگانه به درون دژ جلوگیری می‌کرده و هرکس که می‌خواسته وارد قلعه شود می‌بایست از روی پلی که رو بروی دروازه اصلی قلعه و روی خندق ایجاد شده بود عبور کند که به‌وسیله نگهبانان کنترل می‌شد که پس از بررسی و بازجویی اجازه ورود به داخل قلعه می‌دادند. اما جایگاه قلعه از طرف جنوب چاه عالی وحمام سیبه رو به‌طرف قبله بوده وضلع برج شرقی قلعه در جایی که حالا درواه شمو جاری است قرار داشته در بغل حمام سیبه ، بازمانده‌های دژ هنوز در غرب و جنوب چاه عالی بجا مانده‌است و آثارش به چشم می‌خورد، همچنین بقایای حمام سیبه وزیر زمینها وبرج بارو اطراف آن که هنوز به شکل واضح دیده می‌شود، معبد سیبه از طرف مشرق قلعه قرار داشته‌است، از طرف جنوب معبد یک درخت تنومندی بوده بنام گز سیبه ، همچنین دو قلعه دیگر نیز وجود داشته، یکی در کوه شمال به نام قلعه توصیله و دیگر در جنوب قلعه سیبه بنام قلعه آماج. عموماً بطور کلی قلعه سیبه در مسافت ۱۰۰۰ متری مغرب دهستان فعلی کوخرد واقع است و در بخش کوخرد قرار دارد.
(۱۲) ـ پیر سَرزَمین مِهربانْ: ـ (جلودار مهران) از بزرگان منطقه کوخرد بود! می‌گویند جلودار مهران که رودخانه و محل به نام او به یادگار مانده‌است، درمحل پاسگاه ژاندارمری مِهران کنونی از توابع بخش کوخرد شهرستان بستک استقرار داشته‌است و به تدریج کاروانها (قافله‌ها) اطرافش جمع می‌شدند. جلودار مهران سردار چریکها بود که از کاروانها (قافله‌ها) در برابر دزدان حمایت می‌کرد، چون قدیمیها می‌گویند که تهیه مایحتاج زندگی به وسیله قافلهٔ ألاغ و قاطر و شتر بوده و برای اینکه از ناامنی بین‌راه مصون باشند قافلهٔ بزرگی به صورت دسته جمعی حرکت می‌کردند، و با گروه زیادی از افراد مسلح از طریق بندر عباس به یزد مسافرت می‌نمودند تابستان حرکت می‌کردند و زمستان برمی‌گشتند. خشکبار وانواع پارچه‌ها و پرده‌های یزدی می‌آوردند و از اینجا هم خرما، بادام کوهی و مواد غذائی و عبای گوده‌ای همراه می‌بردند.

کاروانسرای کوخرد در دوران جلودار مهران سردار چریکها، از رونق خاصی برخوردار بوده‌است، چنانکه در یکی از سفرهایش خطاب به کاروانیان می‌گوید: (آهای کاروانیان ! به کوخرد نزدیک می‌شویم ، دیگر چیزی نمانده‌است، برای استراحت آماده می‌شویم . این صدای (جلودارمهران) پیر و جهاندیده‌است که پس ازطی کتل و گردنه‌های (گوچی) هوا را می‌شکافد و بر دل کاروانیان خسته می‌نشیند. داریم به کوخرد نزدیک می‌شویم ، دیگر چیزی نمانده‌است. چند اسب و تفنگچی در جلو و عقب ، و کاروان شتر در میانه، به امید رسیدن به کاروانسرای پررونق و آباد کوخرد با لبخند به استقبال استراحت می‌روند. باشد که دمی بیاسایند و غبار ره از رخ گیرند و در تلاقی با کاروانهای دیگر کالا دهند و کالا بستانند و در شهر پررونق که کودکان سر از پانشناخته با جلیقه‌های زربفتشان به استقبالشان می‌آیند، خرید و فروشی بنمایند و ره خویش در پیش گرفته از خم کتل گذشته به بستک برسند و پس از آن ره به سوی لار و... در وادیهای دیگر و سرانجام گام درپی نان.

ولی برای آنان اینجا (کوخرد) (سیبه) جا ی دیگری است و کاروانسرای آن دیگرگونه ...صدای جرس که از دور به گوش می‌رسد شهر رنگ و روی دیگر می‌گیرد.شادی و نشاط در می‌گشاید و خوان نعمت گسترده می‌گردد. مطمئنا سعدی شیراز از این راه به سوی کیش تاخته و حافظ نیز از همین راه تنها سفر خویش به سوی ساحل خلیج فارس را به انجام رسانده‌است. همانگونه که ابن بطوطه دراین مسیر کوخرد مصفا را دیده وبا دل در آن آرمیده که در کتاب خویش از آن یاد نموده‌است. زمان در گذر است و ساربانش درگوش جرس برمی دارد ((که بربندید محملها))... و ماییم نشسته برشتران کند پای خیالی که دیریست نسیم خوش آهنگ کودکان گریزپای به استقبالش نیامده ... ماییم و کاروانسرای ویران شدهٔ از یاد رفته‌ای که بربام نگاهش دیگر کبوتر هم لانه نمی‌کند. خیلی وقتها دراندیشه خویش به این پرسش می‌رسم که آیا ما همراه با کاروان تمدن به پیش تاخته‌ایم یا در زیر گرد و غبار به جامانده از آن کاروانیانی که روزگاری کوخرد ما محل شان بوده مانده‌ایم یا خدای ناکرده خود را در سایه کوه ناخ به فراموشی زده ایم؟ در پایان به نام (کوخرد) می‌بالیم ، وبه یاد نام (سیبه) افتخار می‌کنیم..

خوجسته باد «کوخرد» باستان نوروز

که یادی ز «سیبه» به یادگار آمد

شعر از: فاطمه محمدیان.

کوخرد .

۱۳۹۱ خورشیدی.

منبع:

محمدیان، کوخردی، محمد (کوخرد سرزمین شاعران) جلد دوم.

با تاریخ دیار کوخرد و منطقهٔهاستانی بخش کوخرد بیشتر آشنا شوی

استاد محمدیان را در کنار پروفسور M.M.Bigani رئيس دانشگاه

پزشكى بمبئى و رئيس هيئت مديره بيمارستان بريدج كندى بمبئى

باکمال تشکر از دکتر لطیفه جهت ارسال عکس

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

«با تاریخ دیار کوخرد و منطقهٔ باستانی بخش کوخرد بیشتر آشنا شوید»