آوای سيبه

  کوخرد نگين تاريخ هرمزگان

  کوخرد نگين تاريخ هرمزگان 

 

• «كوخرد»: (كُوىِ خِرَد) (کوخرد نگين تاريخ هرمزگان) ، بازماندهِ سرزمین گذشتهِٔ مردم سيبهِٔ باستان، از «محلهٔ بُنجُرون» تا «زيارت» ، از «برکه لکشور» و «برکه هیل و میخکی» تا «كوه ناخ» ، از « برکه گِرد » و « حمام سیبه » تا «رودخانهِ مهران» ، از «ترنه» تا «سَد بُز» ، «كوه خآب» و « قله هاى كوه زير » و آسو ، محلهٔ بزرگى بنام ( سیبا) یا ( سیبه) بوده‌است، كه بخشی بزرگی از یک واحد جغرافیایی بنام شهرسیبه ، شهر تاریخی (ساسانی) است، این واحد جغرافیایی با تنوع اقلیمی و زیستی خود دارای ویژگیهای بارزی است که در نتیجه آن وحدت فرهنگی سيبه را سبب شده‌است، سرزمین کوخرد که در زمان زرتشتی بنام «شهرسیبه» معروف بوده‌است بیش از پنج هزار سال قبل از اسلام تاریخ دارد و سرزمینی آباد و پر رونق بوده‌است. سرزمینی که مسکن قومی بزرگ مانند قوم «سیبه» بوده‌است بی شک آنقدر بزرگ وانبوه وپرجمعیت بوده که نه تنها مردم دردامنه ارتفاعات کوهستانی و دشتهای معتدل شمالی و جنوبی آن زندگی می‌کرده‌اند، بلکه جبر طبیعت و مقتضیات جغرافیائی آنهارا به نقات مختلف و اطراف «شهرسیبه» پراکنده ساخته ودر کوه ودشت وبیابان و دره وصحرا وبر فراز کوه‌های بلند زندگانی می‌نموده‌اند. سرزمین سیبه در روزگار باستان بسیار بزرگ وپهناور وآباد بوده است، تا آنجا که گفته‌اند «سیبه» مرکز حکومت بوده‌است وحاکم سیبه از هشتاد روستای توابع خود باج وخراج می‌گرفتند. روستاهای آباد وپرجمعیت ودهقانهای کار آمد وقانع وپرکار و یکتا پرست، صداقت وصفای باطن، درستی وپاکی مردم «سیبهِ باستان» زبانزد اقوام مجاور بوده وداستان‌های دل انگیز از بزرگواری مردم شهر تاریخی سیبه برزبانهای مردم مجاور و در درون سینهِ كهنسالان کوخرد به یادگار مانده‌است که هر شنونده‌ای آن را به تحسین وامی دارد. عبادت گاه بزرگ و پرشکوه «معبد سیبه» که جای عبادت پیشوایان وبخردان ودانایان « سیبه» بوده‌است از مملکت سبأ به «شهرسیبه» آورده شده‌است که مورد تعظیم وتکریم و تجليل همهِ مردم گبر، زرتشتی و ارمنی سیبه قدیم بوده، ودشت کاریان وجلگه آنرا به همین سبب «شهرسیبه» یک سرزمین آباد وپرجنب وجوش وپر فضیلت وپرمایه ساخته بوده‌است. خاک مستعد وحاصلخيز وآفتابى گرم ونيروبخش سرزمين سيبه كه همراه كاردانى وپشتكار مردم وايمان راسخ ساكنين سيبه قديم براى بهبود زندگى وكسب دانشهاى كشاورزى بوده است، وبا ايجاد قناتها وده ها چاهاى چرخ گاوى، ناحيه اى غله خيز وپر محصول وآباد وبى گرسنه ساخته ودشت هاى آن را بفراوانى غله وبسيارى دام مشهور نموده بوده است. به همين دليل گاهى بغداد گرمسير وگاهى بصره گرمسير ناميده مى شده است. اين چنين سرزمينى بزرگ وپر از نعمت هاى خدايى به تدريج با تحول زمان جلو رفته ودر روگار ظهور اسلام مردم «سیبه» دين اسلام پذيرفتند ودين اجدادشان كه بن پرستى بود رها كردند. پس از آن از مراكز رونق علم ودانش زمان شده بوده است. با مطالعه حوادث تاريخى «شهرسیبه» بأين نكته متوجه مى شويم كه اين سرزمين تاريخى و كهنسال گذشته از حوادث و وقايعى كه برآن گذشته است داراى علماء، شعراء، حاكمان برجسته، تيراندازان وجنگ جويان ماهر، نويسندگان ومشايخ برخوردار بوده است. وحاكمانى مانند خواجه احمد و محمدهاشم محمودشاه و خواجه محمد بوده است.همچنين داراى دانشمندان ومؤلفين نيز بوده وهست كه كم وبيش به نسبت دنياى خود در راه دانش قدمهايى برداشته وكتب خطى وآثارى از خود به جاى گذاشته اند. بی شک تمدن بشری مرهون نبوغ و خلاقیت مردمانی بوده‌است که سالیان دراز در این سرزمین پهناور زندگی کرده‌اند و در تعامل با جغرافیا و نظام طبیعی حاکم بر آن و در جریان روزگار، تاریخ فرهنگی وتمدن خود را آفریده‌اند . 

 بیاد کوخرد

                    خُوشا « کُوخِر» وُ دَشت لالَه زارَش

                                                  خُوشا فَصل بهار و گُلعَذارَش

                         دِیار و مَوطِن أَجداد مارا

                                                       خُداوَندا بدارَد پایدارَش

 

دَشت پاراو كوخرد و رشته قناتهاى آن كه تاريخش به دوران قبل از اسلام مى رسد

                هَوای «دهنو کوخرد»(۱۰) چُون گُل

                                                   اگَر یادی کُنَد فَصل « بَهارَش »

                کُجا رَفت شاهد رُوز جَوانی

                                                      که از دوستان بمانَد یادگارَش

                بَه هَر شَب آن جَوانان و عَزیزان

                                          کِه در «بازنگه»(۱۱) جَمع و اِنتِظارَش

               چِه جای وَصل و آن شَبهای مهتاب

                                                 خُوشا هِجران و آن شَبهای تارَش

               رَسَد گَر نامَهٔ « محمديان» بَه دُوستان

                                                              نگََِهدارَند اَز مَن یادگارَش

               سَلام مَن بَه «کوخرد» وارَسانید

                                                         کِه بنوازَد سَلام اَز یادگارَش

پی نوشت‌ها:

• (۱) ـ نُزهَتگَه: جای تفریح، تفریحگاه.
• (۲) ـ شیخان: (نخل شیخیا) ، (مُؤه شیخیا)، منطقه‌ای زراعتی است در جنوب دهستان کوخرد در بخش کوخردشهرستان بستک در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران واقع شده‌است. این منطقه در شمال تنب جعفرآباد و در بادیه جنوبی کوخرد واقع می‌باشد.
• (۳) ـ وابَند: (آب تقسیم کن سد جابر) جایی أست که آب سد جابر تقسیم می‌شود وبطرف نخلستان‌های «کل کادی»، «جابر»، و «جابر لوز»می رود.
• (۴) ـ چُوریکُو: کانال دست ساز حفر شده در صخره‌ها که بوسیلهٔ آن آب سد جابر به سوی نخلها هدایت می‌شود.
• (۵) ـ خَریر: ( خَریر آب ) صدای آب هنگامی که در دره چُوریکُو جریان دارد.
• (۶) ـ مرخاو: پُشتخه مرخاو نام پشته‌ای است در جنوب دهستان کوخرد ازتوابع بخش کوخردشهرستان بستک و در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران. پُشتخه واژه‌ای است در گویش فارسی لارستانی به ویژه گویش کوخردی و معنی آن پُشتُه است، ارتفاعی نه بس بلند از زمین، تل، یا تپه است. پُشتُه درست بهمان معنی نجد که ربوه و نجد ، توده، معمولاً فلات گویند. همچنین در پارسی دری و در برخی گویشهای محلی هرمزگان بکار رفته‌است. این پُشتُه در جنوب نرگ مرخاو واقع شده‌است.
• (۷) ـ آب شیرینو: ( او شیرینو ) ، (آب شیرین) نام منطقه‌ای است واقع در دهستان کوخرد در بخش کوخردشهرستان بستک در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران. او شیرینو جائی بسیار زیبا وسر سبز در فصل زمستان وبهار، وتمام آبادانی و وسایل آسایش در آنجا موجود است گرفته از: برکهآب انبار خانه، کاروانسرا، چهارطاقی، آبریزگاه، باغ، نخلخرما، آشپزخانه، نمازگاه و تمام وسایل مورد نیاز موجود است، به اضافه درختان سرسبز کوهی مانند: سمر، سلم، کور، کنار و نادر (مورد) و نخل و سایر درختان و گلهای بهاری این منطقه زیباتر نموده‌است. او شیرینو جایگاه و زمین کشت (حاجی جعفر گَپ) است و درزمان بسیار قدیم در آن جا جو و گندم کشت می‌کردند. در پشتخه او شیرینو (پشتهٔ آب شیرین)، تُرُشُه، کُمپـُر، خیر، مِیل، و اکال بشکل غیر قابل تصور درست می‌شود، مردم درآنجا روزی بخوشی وشادی به سر می‌برند.پشته اوه شیرینو در ۹ کیلومتری جنوب کوخرد واقع است. در کوه‌های اوه شیرینو واطراف آن عسل به فراوانی بدست می‌آید.
• (۸) ـ شهر سیبه: (کوخرد) یکی از شهرهای باستانی شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران واقع شده‌است. این شهر تاریخی (ساسانی) در بخش کوخرد واقع می‌باشد.بخشی از این شهر تاریخی در حال حاضر زیر دهستان کنونی «کوخرد» مدفون است و روی بخش دیگری از آن گورستان، این دهستان قرار گرفته‌است. باستان‌شناسان از آن به عنوان شهر فراموش شده ساسانیان یاد می‌کنند.
• (۹) ـ جَعفَرآباد: یا الجعفریه یا (مُوهِ مُهمَد) ، (نخل محمد) منطقه‌ای زراعتی از توابع بخش کوخردشهرستان بستک در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران واقع شده‌است. (جعفرآباد شهرستان بستک) روستای کشاورزی کوچکی است ، این روستای کشاورزی در بادیه جنوبی کوخرد ودر کرانهٔ رودخانه مهران واقع شده‌است. این منطقه در ۳ یا ۴ کیلومتری جنوب کوخرد واقع است.
• (۱۰) ـ دهنو کوخرد: محلهٔ جدیدی که تازه احداث شده أست، ودر سمت مغرب (قبله) دهستان کوخرد واقع شده أست، این محله بنام (شهرک زیارت) نیز معروف أست.
• (۱۱) ـ بازنگه: جای گاهی بوده که در زمان قدیم جوانان در شبهای مهتابی آنجا بازی می‌کردند، أما حالا مسجد عمر بن خطاب در آنجا واقع شده أست.

• شعر از: محمد محمديان كوخردى.

• کوخرد: ۲۵ اردیبهشت ۱۳۷۲ شمسی.

منابع

• محمدیان، کوخردی، محمد (کوخرد سرزمین شاعران) ۱. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۵ میلادی.
• محمدیان، کوخردی، محمد. (وصف کوخرد) ج۱. چاپ دوم، دبی: سال انتشار ۱۹۹۸ میلادی.