دهستان کوخرد

دهستان کوخرد ( مرکز بخش کوخرد) از توابع شهرستان بستک استان هرمزگان در جنوب ایران واقع شده‌است.


 
دهستان كوخرد

 

براساس اطلاعات موجود در مرکز آمار ایران در ۵۴ درجه و ۲۹ دقیقه طول شرقی و ۲۷ درجه و ۵ دقیقه عرض شمالی از نصف‌النهار مبدأ واقع شده‌است. ارتفاع متوسط این دهستان از سطح دریا ۲۷۸متر است.

  • جمعیت

جمعیت دهستان كوخرد طبق سرشماري عمومي نفوس و مسكن در سال ۱۳۸۵ ، برابر با ۶۵۲۳ نفر بوده‌است [۱]. دهستان کوخرد در فاصلهٔ ۴۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر بستک و در ۲۳کیلومتری شهر جناح و بر سر راه اسفالت سراسری و ارتباطی شهرستان بندر لنگه با شهرستان لارستان واقع شده‌است.

فاصله دهستان کوخرد تا بندر لنگه ۱۲۵ کیلومتر و تا شهر لار ۱۵۵ کیلومتر است.

جاده ارتباطی بین استانی لار ـــ بندر لنگه درست از وسط دهستان می‌گذرد و دهستان را به دو قسمت می‌کند که تأثیر زیادی برتوسعهٔ فضایی ـــ کالبدی بافت دهستان و نیز گسترش واحدهای خدماتی ـــ تجاری داشته‌است.

  • محدوده دهستان کوخرد

از شمال کوه ناخ، از جنوب رودخانه مهران و کوه خآب، از مغرب دهستان هرنگ که دومین دهستان‌های بخش کوخرد است، واز سمت مشرق به روستای چالهٔ کوخرد محدود می‌گردد.

  • پیشینه

دهستان کوخرد یکی از قدیمی‌ترین دهستان‌های بخش کوخرد و شهرستان بستک است، که از گفتاره کهن سالان روایت است که کوخرد «گبر» نشین زرتشتی نشین بوده، و پنج هزار سال قبل از اسلام تاریخ دارد و در زمان قدیم به نام شهرسیبه معروف بوده‌است. بنا به گفته ریش سفیدان محل نام قدیم کوخرد سیبه بوده‌است و حاکمان این محل مناطق بسیاری را زیر نظر داشته‌اند به طوری که خرما و محصولات کشاورزی را از بستک و روستاهای اطراف آن که تحت تصرف آنها بوده به سیبه «کوخرد» انتقال داده می‌‏شده‌است. مردم سیبه پس از ورود دین اسلام در عهد خلیفه دوم عمربن خطاب مسلمان می‌‏شوند و نام سیبه را به «کُویِ خِرَد» تغییر می‌‏دهند که به معنای دیار عاقلان و دانایان و خردمندان و هوشیاران است که در اثر کثرت استعمال و با گذشت زمان به کوخرد تبدیل می‌‏شود. دهستان کوخرد در ۲ کیلومتری شمال رودخانه مهران واقع است.

  • روستاهای تابعه

پر احمد، دیخور، مهران، مزاجان، کوخرد، عالی جان، گریند، کوردان، آسو، بربار، بار، بدمستان، تخت گرو،(نخل گرو)، صالح آباد (شهرک فجر)، لاور شیخ، پر درو، بار ترک، تشتو، کنارزرد، چارون، چاله ،تلخ اطهر، کوران، لاوردین، یُرد در تابعیت شهرستان بستک است.

در آن زمان مرکز بلاد یا منطقه روستای کوخرد (سیبه) بود، ودر آن دوران افرادی بنام حاکم زندگی می‌کردند، قلعه وقشون هم داشتند واز مردمان فقیر هفتاد یا هشتاد روستای توابع باج و خراج می‌گرفتند و ازاین راه امرار معاش می‌کردند، نخلستان‌های اطراف بستک وزمینهای کشت دیم به کُوخِردی‌ها تعلق داشت، هرسال یک بار از کوخرد افرادی به بستک می‌آمدند ودرختان میوه را غرس می‌کردند، کوخرد قدیمی‌ترین مناطق شهرستان بستک است. آثار و بناهای تاریخی بسیاری وجود دارد که گویا این قدمت وتاریخ است. دهستان کوخرد که تاریخ گذشته آن به دوره قبل از اسلام بر می‌گردد بدین صورت در زبان عامیان وجود دارد که مردمانی در شهر بزرگی بنام «سیبه» زندگی می‌کردن که این مردمان بر اثر سیلی عظیم که از آبراه‌های کوه‌های شمال آن کوه ناخ بوجود آمده از بین رفته‌اند و تعدادی باقی مانده‌اند که بنای روستای کوخرد را نهادند.

در این دهستان آثار بسیاری از گذشتگان دور مردمان شهر سیبه بدست آمده‌است.آثار تاریخی گوناگونی نیز وجود دارد که هر عابری یا هر شیفته تاریخی به سوی او می‌شتابد. از جمله این آثار:

مجموعهٔ دو گنبدان آرامگاه علمای کوخرد ، این آرامگاه‌ها در میان گورستان دهستان کوخرد و در هزار متری غرب دهستان واقع شده‌است. این بنای تاریخی و مذهبی چند سال پیش از جانب دولت به عنوان یکی از آثارهای ملی توسط سازمان میراث فرهنگی کشور تحت نام مجموعهٔ دوگنبدان به ثبت رسیده‌است، و یکی از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران است.

  • حمام سیبه
  • حمام سیبه : که برای منطقه حائز اهمیت است. این حمام به گفته باستان‌شناسان مربوط بدوره قبل از اسلام و دقیقاً به دوره زرتشتیان است.

حمام سیبه به صورت برکه مانندی سر بسته با شیارهای در اطراف آن در زیر زمین مدفون بوده که با آمدن باران به‌وسیله آب‌های دره شمو قسمتی از این بنای قدیمی وتاریخی از زیر خاک نمایان می‌شود. دور تا دور حمام سیبه عمق دایره مانندی که آب باران آن را مشخص کرده‌است به اندازه ۳ متر ساختمان وسقف حمام بوده‌است که اگر دور تا دور این ساختمانها برداشته شود حمام به صورت کامل پیدا خواهد شد و نمایی وجلوه‌ای از آثار قدیم را به معرض تماشا می‌گذارد. این حمام در شهر باستانی شهرسیبه کوخرد قرار داشته‌است.

  • تــرنـه
  • ترنه  :ساختمان‌هایی دایره مانندی هستند و بسیار عجیب، که کار این ساختمانها در وسط رود خانه مهران بسیار تعجب آور وشگفت انگیز است.

این ساختمانها آب شیرین را از یک طرف رودخانه به طرف دیگر می‌بردند و از پائین وزیر آب این ساختمانها به هم وصل بودند وساختمانها آب شیرین را از خود عبور می‌دادند به آن سوی رودخانه شور.

هنوز با وجود اینکه سالهای سال در وسط رودخانه مهران قرار دارد ورودخانه نیز درپـایان هربارندگی آبی سیل آسا می‌آورد وآب از لای آن عبور می‌کند، همانندی کوهی در وسط این رودخانه جلوه نمایی می‌کند. «ترنه» این بنای شگفت وعجیب و تاریخی که با ساروج وگِل ولای وسنگ ساخته شده‌است در وسط آبهای شوری که اطراف آن را گرفته‌است و با مرور و گذشت هزارها سال بدون هیچ تغییر شکلی پا برجاست و در راه باغ زردی درجنوب دهستان کوخرد واقع است.

برای بهتر شناختن این آثار باستانی دیدن این بنای تاریجی و قدیمی وشگفت انگیز از نزدیک تماشائی است.

  • قلعه هاى شهرسیبه

همچنین سیبه (کوخرد) دارای سـه قـلـعـه مـهـم بـوده‌است:

  • قلعه سیبه : مقر حـکمـران منطقه، چـون کـه درآن زمـان مـرکـز حـکـومـت منـطقـه در «شهر سیبه» «کوخرد» قرارداشته‌است.
  • قلعه آماج : مـرکـز قشـون مملکت سیبه بـوده‌است، وجـای گای نگهبـانانـی بـوده که از مقـرحـاکم واز شهر سیبه محافظت می‌کردند.
  • قلعه توصیله : یکی از قلعه‌های سه‌گانه و تاریخی کوخرد است. این قلعه نقش مهمی با قلعه سیبه (مقر حاکم وقت کوخرد قدیم) داشته‌است از نظر حفاظت و نظارت از منطقه.

چون در روزگار حکمران مملکت سیبه بر منطقه نگهبانانی در این قلعه نظارت ورود و خروج وراهای قلعه سیبه و منطقه را به عهده داشته بودند، و به حکم موقعیت قلعه که بر فراز قلهٔ کوهی بلند قرار داشته بود تمام منطقه سیبه و راه‌های پیرامون آن به‌وسیله دیده‌بان‌ها نظارت می‌شده‌است. همچنین دارای یـک بـازار بـزرک بـوده بـنـام بازار «سیبه» خـرابـه‌های این بازار هنوز در یک کیلومتری کـوخرد از طـرف مغـرب بـه چشم می‌خـورد. همچنین خرابهای خانه‌های سیبه که از سنگ وساروج ساخته شده بود در اثـر سیـل سال ۱۳۷۱ خورشیدی در درواه شمـو کـه سابـقا بـنـام درواه (عالی) معـروف بـود از زیر خـاک بیرون آمـده بـود کـه خـود شخصاً مشاهـده کردم.


اهالی کوخرد در زمـان قـدیم به شغل کشاورزی ودام پـروری مشغول بوده‌اند، آثار وشواهد موجود نشان می‌دهد که زندگی روستائی وتلاشها وفعالیتهای تـولیدی کشاورزی از روزگـار پـیش و حتی قبل از اسـلام در منطقه کوخرد وجود داشته‌است واین منطقه آباد و بنام «سیبه» معـروف بـوده‌است.

در کوههای شمالی وجنوبی کوخرد دوحلقه چاه قـدیمی وجود دارد که یکی در کوه شمالی کوخرد که بنام کوه نـاخ معروف است، در دره گری زامـردان، ودیگری در کوه جنوبـی بنـام پـشت قلات. دهستان فعلی کـوخـرد جـدید است، ولی ساختمان قـدیمـی کوخرد که بنام «سیبه» معـروف بوده در مغـرب دهستان فعلی قـرار داشته وبسیار بزرگ بـوده‌است که هنوز آثار حمام وبرج وبارو وزیر زمین هـا وآب انبارهـایش وجـود دارد که بشکل مستطیل مـی باشند، وهمچنین آثار بـازار سیبه کـه در سیل سال ۱۳۷۱ خورشیدی در دره شمـو کـه سابقاً بنام دره (عالی) معروف بود ظاهر شده بود که خود شخصا مشاهده کرده‌ام، یک بازار بسیار بزرگ بوده که این بازار بشکل مستطیل بوده از شمال به‌طرف جنـوب، این بازار در دره عـالی قرار داشته، که آثارش هنوز باقـی مـانـده‌است وهمچنین قلعه بسیار بزرگی وجود داشته بنام «قلعه سیبه» کـه مقـرحـاکـم آن وقت بـوده، دور تا دور قلعه خندق حفـر شـده بـود که از ورود بیگـانـه بـه قلعه جلو گیری می‌کرد، جلو قلعه پـل بسیار بزرگی ساخته بودند که به‌وسیله زنجیر فولادی بالا وپـائین مـی شد، وقتـی کسی مـی خـواست وارد قلعه شـود پـس از باز جـوئـی از جانب نگهبان از بالای برج قلعه وشناختن شخص مذکور که آیـا د شمن است یـا دوست، کـه البته اگـر دوست بـود پـل را پـائین مـی آوردنـد واجـازه ورود می‌دادنـد، و اگـر دشمن بـود او را بـه گلوله مـی بستند، در کوه شمالی (کـوه ناخ) در پـر توصیلـه بقایا قلعه‌ای وجود دارد که از قـدیمی بودن این دهستان سخن می‌گوید، نزدیک آثار حمام هـا کـه قـبـلا ذکـر شـد چـاهــی بعمق ۲۵ متر دیـده می‌شود کـه دارای ساختمـان بسیار قـدیمـی است و بنـام چاه عالی معـروف است، مــردم معتقدنـد آب آن بسیار شیرین بـوده وقبـل از اسـلام ده آبـادی بـود کـه متعلق به زرتشتیان بود است، در کو ههای شمال کوخرد آثاری مانند قلعه هایـی وبرج وجود دارد که از زمان گبرهـا بـه جـا مانده‌است.

  • پاراو کوخرد

از طرف غرب کوخرد تادشت پـاراو دورشته قنـات بوده که چاههای آن هنوز بنام (قنات پاراو کوخرد ) مشهور است، که مردم آنهارا متعلق بـدوران پـیش از اسلام می‌دانند وبـزمـان ولایت سیبه تعلـق دارد، گـویـنـد نـام سیبه نـام یـکـی از مـتـنـفـذیـن ملـوک الطـوایـفـی یـهـود یا زرتشتی بـوده کـه ساختمـان چاهها و قلعـه هـای مـذکـور بـه او نسبـت داده شـده‌است مانند (قلعه سیبه) . که قبل از اسـلام در سیبه (کـوخـرد) زنـدگـی می‌کردند.

  • آثار تاريخى سدبز

در جنوب رودخانه مهران وزیر تنب جلالی آثار سدی بزرگ وجود دارد کـه بنـام « سد بز » معروف است، این سد در سال ۱۱۰۰ هجری قمری قبیله آل جعفر بنیان کردند، ولی در اثر هجرت بنیادگذاران سد به سوی شارجه وتعمیر نشدن سد و بعلت بارش باران و جمع شدن آب در پـشت سد، درسال ۱۳۰۱ هجری قمری سد شکست وبا شکستن سد مردم نخلها وباغ وبستانهایشان را ازدست دادند، آثار این سد بزرگ حکایت از قدیمی بودن کوخرد دارد، ویکی از آثار مهم وتاریخی کوخرد به شمار می‌آید، و در دره بست گز آثاری در سنـگ نقش شـده اسـت وجـداولـی درسنـگ حفـر شـده کـه از آثار حاجی جعفر گَپ میباشـد در دره بست گـز.

از غـرب دره کنخور تپه‌ای است بنـام پـَرحَسِینـو درایـن تپـه سنـگ بزرگی وجود دارد که ازوسط این سنـگ چشمه آب کوچکی جاری است کـه حـالا ربـع اینچ و شاید هـم کمتر آب دارد، در پـائین این چشمه یک ظـرف ظـرف سفالی (احسن تـار) از قـدیـم گـذاشته شده کـه این آب قطـره قطـره بداخل احسن ریخته می‌شود ودر احسن جمع می‌شود بیابان گردهـا از این آب استفاده می‌کنند، وجود اینگونـه آثار زندگی باستانی و نیز تاریخچه‌های آنها که بصورت داستان سینه به سینه نقل وضبط شد است در اغلب نقاط دهستان کـوخـرد و روستاهـای اطـراف وجـود دارد کـه تحقیق درباره آنـها از راه پـزوهشهای محـلـی و مطابقت دادن آنها باهـم نکات تـاریکـی از زنـدگـی مـردمـی کـه سالیـان پـیش درایـن منطقه میزیسته انـد روشن خـواهـد نمود که آن خـود موضوع کتاب دیگری مـی تـوانـد باشد.

  • سیبه در دوران قدیم

کوخرد یـا (سیبه) در دوران قـدیـم دارای دو محـلـهٔ بـزرگ بـوده كه از اين قرار مى باشد:

  • محله اولی بنـام «محلهٔ بُنجُـرون» معـروف بوده‌است، اما درباره وجه تسمیه آن چنین روایت است که می‌گویند ساکنین این محله زبانـی خاص داشته‌اند. مردم سیبه به زبان ایـن قـوم می‌گفتند زبـان بنجیـری یعنـی زبـان شان مثـل زبان گنجشک است چـون کلمه

(بُنجـیـر) به لهجه محلـی یعنـی گنجشک کـه البـتـه زبان گنجشک کسی نمـی تـوانـد بفـهـمـد، بــه همین جهت ایـن محـلـه بـه (محلهٔ بُنجُرون) مشهور بـود، مردم این محله از هندوها بودند که مـذهب آنان هندوئیسم است، که در سیبه (کوخرد) به آنها می‌گفتند گبرها (گورها) این گبرها زرگـر بـودنـد و بـه طلاسازی اشتغال داشتند ومالک زمین نیز بودند وآثاری از ایشان برجـای مانده ویکی از این آثار جا خـرمنـی است بنـام جـا خـرمـن بمبئی ، در این جـا خـرمن مـردم جو و گندم (خَرمَن) مـی کـردنـد و بمبئی شـهـری بسیار بزرگ وپـایتخت تجاری هندوستان است.

امـا موقعیت محله بُنجُـرون درجـای خانـه بهداشت کنونی بود تاخرابه هـای خـانـه مـَدحَسَن خـانـی که معروف است بـه (پـَرَکن) مـدحسن خـانـی، کـه در جـنـوب برکه (شیخ) قـرار دارد، ودر امتداد مـدرسه راهنمایـی پـسرانه تابرسد به پـشت خانه ایـوب، واز غرب خانه ایوب از پـشت خانـه احمد حاجی عبداللطیف از طرف شمال قسمتی از خرابه هـای محلـه بنجـرون است، خانه‌های قدیمی با سبک خاصی ساخته بودند، و زمینهای جـوکاری کـه از طـرف غـرب و جنـوب غـربـی خــانــه احمــد حـاجـی عبداللطیف است و بـه زمین (پـرکن) معـروف است قسمتی از خــرابـه هـای محله بنجـرون بـه شمار می‌آید، قبرستان محـلـهٔ بنجـرون درجایی که مدرسه جامی بنیان شده‌است بود ایـن قبرستانها وقتی کـه مـأمور از طرف دولت آمد که جای مدرسه (جـامی) تعیین بکنند، ومردم رفتند که جـای مـدرسه انتخاب بکنند بچـه هـای (مکتبخانه) را به آنجا بردند که سنگ وریگ جمع بکنند، مـن هـم میان این گـروه از بچـه هـا بــودم آن وقـت مـا در مکـتـب خـانــه مـلا سید عبدالله سید رضا درس می‌خوانـدیـم، این واقعه در زمستان سال ۱۹۶۶ میـلادی رخ داده‌است، من درست یاد دارم که آنجا قبرستان وجود داشت، دراین موقع مرحوم آقـای عبدالله حـاجـی رضا آگـاهـی در یک لباس سربازی جلو بچـه هـای مکتب خانه بامشق نظامـی راه می‌رفت، این قبرستانها بنام قبر (لوره) پـیش مـردم معـروف بــود، وبعـد از اینک این قبرهـا از بین مـی بـرنـد ساختمان مـدرسه جــامــی در آن محـوطـه بـنیان می‌کنند، که تاکنون پـابرجا مانده ودانش آموزان درآن درس می‌خوانند وخوش بختانه یادداشت قسمتی از این واقعه در دفتر خـاطـرات یکی از کوخـردی‌ها که در این زمان از شارجه به کوخرد آمده بوده ثبت کرده بود، این معلومات به محله اولی که (محله بنجرون) نام داشته تعلق دارد.


 
مركز بخش كوخرد
    • اما حالا از محله دومی صحبت میکنیم که از این قرار است:
  • محلهٔ دومی یکی از مراحل مهم تاریخ قدیم کوخرد به شمار می‌آیـد، گفته شده‌است که یک محلهٔ بزرگ بنام

(سیبا) یا (سیبه) بوده حـدودا منطقه‌ای بـوده از طـرف چـاه عالی نزدیک بـرکه گـرد، (البته درآن زمـان بـرکه گـرد وجـود نداشته وبعدا درست شده) تـا رسیده بـه برکـه هیل ومیخکی ودر امتداد (درواه عـالی) کـه حـالا به درواه شمو معـروف است، از طـرف مغـرب (قبله) زیارت سید مـدی احمد، هنوز آثار تنب خاک جای شالوده‌های آن به چشم می‌خورد واز طرف مشرق (لـوز) از وسط محلهٔ بنجـرون که آثار آن هنـوز بـاقــی است، و بنـام (پـَرَکُن) معـروف است، و ازطـرف جنـوب ازبند آمـاج کـه حـالا جـای نخلهای حـاجـی غلوم وبند علی قصاب است، وقسمتی از زمین فوتبال (جاه خرمن سابق) که بچه‌ها آنجا فـوتبال بازی می‌کنند، اما ازطرف شمال از برکه لکشور و برکه هیل و میخکی و چند برکه‌های (دراز) که آثار آنها ازطـرف مشرق بـرکـه لکشور باقـی است، همانطـور کـه قبلا گفتیم قوم سیبه قبل از اسلام زندگی می‌کردند وبت پـرست بـودنـد، که البته جـای عبادت شان معبد یا (عبادتگاه) بوده، این معبد ازطرف شمال برکه‌ای که (برکـه وه مسجـد) نـام دارد قـرار داشته، ولی در اصل نام این بـرکـه (بـرکـه وه معبد) بـوده نـه اینکه برکه وه مسجـد، چـون قـوم سیبه مسلمان نبودند وجـای عبادت گـاه شان معبد بـوده. بعد از دخـول دیـن اسـلام در اقـلیـم فارس، مـردم سیبه یک پارچه دیـن اسلام پـذیرفتند و دین اجدادشان که (گوری یا زرتشتی بود) رها کردند، و معبدشان نیز بـه مسجد تبدیل کردند، همچنین برکه‌ای کـه درجـوار معبد بود بـه برکه مسجد تبدیل نام یافت، که از آن به بعد می‌گفتند (بـرکـه وه مسجــد)، البته آثار ایـن معبد کـه بعدا بـه مسجـد تبدیل شد تـاچـنـد سـال بعد هم وجـود داشته، وبعد از اینکـه مسجد جامـع قـدیمی کوخرد کـه بنـام مسجـد (جامع قبله) معروف بود بنیان کردند نیز آثار مسجـدی که به روی خـرابه‌های معبد سیبه درست کرده بودند برجای مانده بود ولی در اثـر سیل درواه شمو کم کم آثار این مسجـد به کلی ناپـدید شد. همچنین یکی از جاهای قدیمی وتاریخی کوخرد محوطه‌ای بوده‌است که بنام بون خیر مشهور بوده‌است.

  • مسجد جامع قبله

مسجد جامع قبله :امـا درباره مسجـد جامع کوخرد که بنـام مسجد جامع قبله معروف بود درسال ۱۳۱۰ هجری قمری بنیان شده ومبلغ یک هـزار (۱۰۰۰) تومان خـرج مسجد شده بود، واستادی کـه مسجـد بنیان کرده بود حاجی ملا محمد شریف کاظم نام داشته، وامام مسجد بنام حاجی ملا مصطفی کوخردی معروف بوده، که ایشان جده حاجی ملا مصطفی کهتوئی رحمت الله علیه هستند وتاسال ۱۳۳۰ هجری قمری امامت مسجـد بر عهده داشته ودرماه رجب سال ۱۳۳۰ هجـری بـه رحمت خـدا رفته‌است، مسجــد قبله یک تحفه فنی معمـاری اسلامـی وتـاریخی بـوده ویکی از آثار باستانی کوخرد به شمار مـی آمــده، همچنین دربغل بـرکه کـه بـه (بـرکـه وه مسجـد) معروف است یک درخت گز بـزرگی وجـود داشته که البته حالا این درخت وجـود نـدارد این درخت بنـام «گز سیبه» معروف بـوده، ازایـن مــاجـراهـا هشتاد در صـد کـوخــردیـها اطلاع دارنــد وبـاز گـو می‌کنند.

قابل ذکر است که کشاورزی ، دامداری سنتی، مرغداری و صنعتی از جمله بخش‌های فعال اقتصادی این دهستان است، مرغداری کوخرد که یکی از بزرگ‌ترین مرغداریهای منطقه‌است در سال ۱۳۶۸ خورشیدی به عنوان تولید کنند نمونه کشور شناخته شده‌است.

 

  • امکانات:
  • پیوند به بیرون:
  • [۱]كوخرد در لغتنامه دهخدا

 

 
ایران > هرمزگان > شهرستان بستک > بخش کوخرد: روستاها
کوخرد بستک

آسو | بار | بار ترک | بدمستان | بربار | پر احمد | پر درو | تخت گرو | تشتو | تلخ اطهر | چارون | چاله | دهستان کوخرد| دیخور | دهنو کوخرد | صالح‌آباد | عالی جان | کنارزرد | کوخرد | کوران | کوردان | کرون | گریند | لاور شیخ | لاوردین | مزاجان | مِهران ||یرد

 

نگاره‌هایی از مرکز بخش کوخرد

   

منابع

  • محمدیان، کوخردی، محمد ، “ «به یاد کوخرد» “، ج۱. ج۲.چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۲ میلادی.
  • بختيارى، سعيد، ، « اتواطلس ايران » ، “ مؤسسه جغرافيايى وكارتگرافى گيتا شناسى ، بهار 1384 خورشيدى.

«با تاریخ دیار کوخردو منطقهٔ باستانی بخش کوخردبیشتر آشنا شوید»   

SHERENO.35.jpgMohMad.1.jpgBeyad.2.jpgSHERENO.37.jpg Ketab kukherd sarzamin shaeran1.jpg  

Ketab kukherd sarzamin shaeran.jpgKetab parandegan kukherd.jpgR.ARU.15.jpgKetab sarzamin shaeran.jpg 

منبع:awayeseebah 

*پژوهش و تحقيق استاد: محمدمحمدیان کوخردی 

استاد محمدیان را در کنار پروفسور M.M.Bigani رئيس دانشگاه

پزشكى بمبئى و رئيس هيئت مديره بيمارستان بريدج كندى بمبئى  

باکمال تشکر از دکتر لطیفه جهت ارسال عکس 

عسل در منطقه کوخرد هرمزگان

عسل 

عسل در کوه‌های او شیرینو و کوه‌های جنوب «کوه زیر» و کوه‌های اطراف کوخرد در بخش کوخرد شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران، عموماً عسل بشکل غیر قابل تصور یافت می‌شود، مخصوصاً در سالهایی که باران زیاد می‌بارد و درخت و درختان گلهای گوناگون می‌روید و شکوفهای بهاری فراوان است. 


 
كندوه عسل (كوه اوه شيرينو)

 

در کوه‌های جنوب (کوه زیر) دو نوع زنبور عسل وجود دارد که دو نوع عسل تهیه می‌کنند، یک نوع به اسم عسل کلی که زنبورهای آن از زنبورهای معمولی و کوچک هستند، که چهار نوع عسل تهید می‌کنند حسب مواسم سال که بنامهای مختلف در کوخرد معروف است مانند:

  • عسل «ربیع» بهار.
  • عسل خُرما.
  • عسل شُواردُه.
  • عسل سُمر.


این زنبورها از گلهای خوشبو ومعطر بهاری تغذیه می‌کنند. در فصل بهار و پائیز کندوها پر می‌گردد و هرکندو در حدود یک تا دو کیلو واحیاناً ۴ کیلو در فصلهای پُربار عسل بدست می‌آید. با مهارت خیلی بسیار کسانی که شغل جمع آوری عسل پیشه گرفته‌اند عسل از این کندوها خارج و در ظرف خالی می‌نمایند و کندو را بیرون نمی‌آورند، چون زنبور عسل طبق عادت همیشه یک چاه سکن می‌نماید بشرطی که کسی اذیت وآزار بر او ننماید. اما نوع دوم: زنبور عسل اَزا نام دارد، این زنبور از زنبورعسل کلی دُرُشتَر است وفقط در کوه‌های مرتفع مانند " قله‌های کوه سفید«و کوه» دسک " و بن کوه لوز و جاهای دور از دسترس انسان کندو می‌بندد وچون در دسترس نیست ممکن است پنج تا شش سال در کندو بماند، بعضی وقتها که انسان موفق می‌شود آنهارا پیدا کند، هر کندو ممکن است ۲۰ کیلو عسل داشته باشد، رنگ این عسل تیره‌است و به مرغوبیت عسل کلی معمولی نیست. فکر می‌کنم چون مدت زیادی در کندو می‌ماند و کهنه می‌شود تیره رنگ می‌گردد. شاید هم مربوط به نوع زنبور باشد. عسل و زنبور عسل از زمانهای بسیار دور شناخته شده‌است و در باره آن سخن گفته‌اند، در زمان قبل از اسلام مردمان پیشین درباره عسل و استعمال آن سخن گفته‌اند، در ایام جاهلی عربهای ما قبل از اسلام و در اشعار شاعران نام عسل و زنبور عسل بسیار ذکر شده‌است. در عصر اسلام خداوند تبارک وتعالی سوره‌ای بنام :(سُورَة الَنحَل) یعنی «زنبور عسل»، نازل فرموده‌است. و در آیاتی مُبین و مُنَزَه فوائد ومنافع عسل بر انسان بیان فرموده‌است.


 
زنبور  
  • ملکه نحل

تمام زنبورها زیر دست و فرمان یک زنبور که (ملکه نحل) گفته می‌شود فرمان برداری کامل کار می‌کنند. سردار این زنبورها «یعسوب» نام دارد که با آن جماعت زنبورها می‌رود. هنگامیکه در یک جای خانه می‌سازند خانه‌های آنها به شکل «مسدس متساوی الاضلاع» است در حالیکه مسطر وبیکار وسایر آلات ندارند، ساختن همه آشیانه‌ها به یک شکل منتظم موجب حیرت است. حکماء می‌گویند که اگر از مسدس کدام شکل دیگر اختیار می‌شد در بین خواه نا خواه یک مقداری جای خالی می‌ماند. خداوند آنهارا فطرتاً به‌طرف شکلی راهنمائی فرموده که یک فرجه جزئی هم بیکار نماند. همه اوامر تکوینیه‌است، خداوند به او هدایت داده که فطرتا مطابق خواست و استعداد مزاج خود غذای خودرا از اقسام میوه‌ها و گلها بدست آورد، چنانکه زنبورها از آشیانه خود بیرون آمده ومیوه و گلهای مختلف و رنگارنگ را که از آنها شهد و موم وغیره بدست می‌آید می‌مکند. وچون برای بدست آوردن غذا بهر طرف پرواز می‌کنند در حین مراجعت راه را کم نکرده ومستقیما به آشیانه خود بر می‌گردند. وبدین مطلب گرفته‌اند که به آن راههای فطری که قدرت برای عمل وتصرف تو مقرر کرده‌است مطیع ومنقاد بوده روان باش مثلاً گل و میوه را می‌مکد و بنا به سرشت خود شهد (عسل) را فراهم می‌کند. شعد دارای رنگهای مختلف است، سفید، سرخ، و زرد وسیاه، می‌گویند رنگها در اثر اختلاف موسم، غذا وعمر زنبور و غیره تفاوت می‌کند.

عسل در بسیاری از بیماریها «شهد خالص» ویا با دوای دیگر مخلوط کرده به بیمار داده می‌شود. در کوه‌های کوخرد و همچنین کوه‌های بخش کوخرد و توابع چهار گونه عسل یافت می‌شود که عبارت‌اند از:

  • عسل «ربیع» بهار.
  • عسل خُرما.
  • عسل شُواردُه.
  • عسل سُمر.

 

  • عسل ربیع بهترین وخوشمزه‌ترین انواع عسل‌ها است،

چون «عسل بهار» است، و در فصل بهار واز گلهای مختلف بدست می‌آید واز گلهای بهاری گرفته می‌شود ورنگ آن زرد و بسیار خوش بوه‌است.

 

  • عسل خُرما در تابستان بدست می‌آید ورنگ آن سیاه وتیره‌است، چون از شیره وثمر درخت خُرما گرفته می‌شود، در تابستان در مزارع نخل و باغها کندوهای عسل زیاد دیده می‌شود.

 

  • عسل شُوارده از گُل درخت «سِدر» یا درخت کُنار بدست می‌آید وهمچنین خوشمزه‌است ورنگ آن سفید است.

 

  • عسل سُمر از گُل درخت سُمر بدست می‌آید ورنگ آن سرخ است. درخت سُمر در کوه‌های و تپه‌ها وپشتخه‌های کوه زیر و جنوب وشمال کوخرد فراوان است.

این نوع عسل معمولاً در فصل پائیز زیاد بدست می‌آید.

در مواسمی که باران زیاد می‌بارد کندوهای عسل در کهوف کوهستانها واشکفتها وهمچنین در لای شاخه‌های درختان در پشتخه‌ها و در دره‌های کوهستانی ومزارع نخلها وباغها، در مواسم مختلف سال بر حسب آبادی وسبزی این مواسم و توفیر غذاء و آب، بعد از باران موسمی و در سالهایی که باران وفیر می‌بارد وگلها ی درختان و شکوفه‌ها فراوان است وزنبور غذا ومکان آرام می‌یابد، عسل نیز به خوبی بدست می‌آید چونکه زنبور عسل خیلی حساس است ومکان آرام وملایم دوس دارد که در آن کندو سازد.

  • عسل در زندگی اهل منطقه

در خانه‌های اهل کوخرد ومنطقه تقریباً خانه‌ای یافت نمی‌شود که مقداری عسل در آن وجود نداشته باشد چونکه در این مناطق عسل برای تداوی استعمال می‌کنند.

بنا براین در موسم عسل مردم کوخرد و بخش کوخرد وروستاهای توابع ومناطق اطراف مخصوصا آنهائیکه که به جمع آوری عسل علاقه دارند به‌دنبال عسل روانه می‌شوند در کوه‌های اطراف، این عمل چندین روز بطول می‌انجامد و در تمام کوهای منطقه می‌گردند، از شمال وجنوب واز شرق تا غرب، تمام کوه‌ها و دره‌ها و تپه‌ها وپشتخه‌ها بر رسی می‌کنند، وبعد از یافتن کندوهای تازه احداث مکان آن را نشانه می‌کنند و بعد از مرور یک ما ونیم تا دوماه دوباره می‌آیند و کندوهای عسل می‌کنند، می‌گویند بهترین موقع برای جمع کردن عسل از کندوها، نیمه هرماه (برج عربی) است که ماه در وسط آسمان بدر است. یعنی نیمه هرماه که قرص ماه کامل است، می‌گویند در این وقت کندو عسل نیز کامل وپر از عسل است.

منبع

  • محمدیان، کوخردی، محمد ، “ «به یاد کوخرد» “، جلد دوم. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۳ میلادی.
«با تاریخ دیار کوخردو منطقهٔ باستانی بخش کوخردبیشتر آشنا شوید»  
 
SHERENO.35.jpgMohMad.1.jpgBeyad.2.jpgSHERENO.37.jpg Ketab kukherd sarzamin shaeran1.jpg  

Ketab kukherd sarzamin shaeran.jpgKetab parandegan kukherd.jpgR.ARU.15.jpgKetab sarzamin shaeran.jpg 

منبع:awayeseebah 

*پژوهش و تحقيق استاد: محمدمحمدیان کوخردی 

استاد محمدیان را در کنار پروفسور M.M.Bigani رئيس دانشگاه

پزشكى بمبئى و رئيس هيئت مديره بيمارستان بريدج كندى بمبئى  

باکمال تشکر از دکتر لطیفه جهت ارسال عکس 

صحرای خلوص

صحرای خلوص صحرای گسترده أی است به طول ۱۸ کیلومتر وعرض ۹ کیلومتر، در شمال رودخانه مهران در استان هرمزگان در جنوب غرب ایران.

 


 
صحراى خلوص

 

  • محدوده صحرای خلوص

محدوده صحرای خلوص از شمال روستای خلوص و کوه ناخ، از جنوب رودخانه مهران، از مغرب رودخانه گتاو و کاشنو، واز سمت مشرق به دهستان هرنگ محدود می‌گردد.

  • نظام کشاورزی در صحرای خلوص

زمین زراعتی دیم و مربوط به طوایف مختلف در منطقه‌است که به آن حراثه گویند. تقسیم بندی سهم (حراثه) از دموکراتیک‌ترین نحوه‌های تقسیم مالکین اراضی و کشاورزی است. سهم برای همه‌است. پیر وجوان، پیر زن و پیر مرد وفقیر وغنی فرق نمی‌کند. هر حراثه به نام یک طایفه به یک نفر به نام موزیری (مزارع) تعیین می‌کردند. یک ماه قبل از فصل زراعت دیم موزیری (فلاح) می‌رفت درخانه‌ها برای هر سهم سی من جو یا گندم ومبلغی برای هزینه کشت می‌گرفت.

  • خشک‌کار و تل کار

عادتا این جو یا گندم قبل از باریدن باران موسمی می‌کاشتند، بنا براین به آن می‌گفتند «خشک‌کار» یعنی قبل از باریدن باران و در زمین خشک کاشته شده، همچنین همین کار که پس از باریدن باران انجام می‌دادند به آن می‌گفتند «تل کار» یعنی پس از باریدن باران وبعد اینکه زمین «تل» شده جو و گندم کاشته‌اند، و «تل» به لهجهٔ محلی یعنی «خیس» زمینی که بعد از باران با آب باران خیس شده‌است. جو یا گندم ویا هردانه‌ای که در چنین زمینی می‌کاشتند «تل کار» گویند. برای هر سهم هم یک نفر تعیین می‌شد که یک سوم فراورده را می‌گرفت. موقع برداشت هم هزینه را دریافت می‌کرد وسپس محصول به دست آمده را بعد از کسر زکات سه یک برزگری بقیه می‌بردند درخانه‌های صاحب سهم تحویل می‌دادند. زمین مشاع صحرای خلوص هیج وقت قابل خرید وفروش نبوده وحالا هم نیست ومربوط به همه‌است. اراضی دارای تقسیم بندی خاصی است که به آن حراثه بندی می‌گویند. حراثه بندی چنان است که اراضی زراعتی یک دشت یا قریه به تقسیمات معادل تعداد طایفه‌ها تقسیم می‌شود که هر یک قسمت را یک حراثه گویند وهر حراثه خود بین افراد آن طایفه تقسیم می‌شود.

در حقیقت حراثه بندی یک زمین یعنی تقسیم آن به سهام مشاعی (یعنی: آنچه مشترک وتقسیم ناکرده باشد، زمین یا جزء آن که مالک مشترک چندین نفر باشد وحصه‌های آنان تقسیم نشده باشد)، که هرکس حق زراعت داشته بدون آنکه بتواند در آن تغییر احداث نماید یا آن را بفروشد .

در بهره برداری از حراثه‌ها رسم این است که هر حراثه یک نفر مزارع دارد که او بذر را از مالکین زمین گرفته و با گاو خود کشت وکار انجام داده موقع برداشت محصول دستمزدی برای خود و همچنین حق گاو نیز منظور نموده ما بقیه محصول بصاحب بذر تحویل می‌دهد. این روش در صحرای خلوص برقرار بوده‌است وعلاقه انسان با زراعت وحق غارس ومالک بر قرار عدل و مساوات ایجاد می‌نموده‌است.

در صحرای خلوص حدود ۲۰ باب آب انبار (برکه) به طور پراکنده وجود دارد، وحدود ۵۰۰ اصله نخل خرما نیز به طور پراکنده در این صحرای پهناور دیده می‌شود. در فصل زمستان و بهار یک نوعی پرنده که در منطقه بنام « چَرز» ( حباری) هوبره معروف است در این صحرای پهناور زیاد دیده می‌شوند.بأضافهٔ پرندگان مختلف صحرایی.

منبع

  • محمدیان، کوخردی، محمد ، “ «به یاد کوخرد» “، جلد دوم. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۳ میلادی.
«با تاریخ دیار کوخردو منطقهٔ باستانی بخش کوخردبیشتر آشنا شوید»  
 
SHERENO.35.jpgMohMad.1.jpgBeyad.2.jpgSHERENO.37.jpg Ketab kukherd sarzamin shaeran1.jpg  

Ketab kukherd sarzamin shaeran.jpgKetab parandegan kukherd.jpgR.ARU.15.jpgKetab sarzamin shaeran.jpg 

منبع:awayeseebah 

*پژوهش و تحقيق استاد: محمدمحمدیان کوخردی 

تُرُشُه (گیاه)

تُرُشُه 

تُرُشُه گیاهی بومی است که در کوهستان‌های مناطق خشک می‌روید. این گیاه خوراکی در  كوه هاى شهرستان بستک و بخش‌های توابع آن در فصل زمستان و بعد از باریدن باران موسمی به طور چشم گیری می‌روید.

 
تـُرُشُـه

ترشه در کل دو نوع دارد:


الف: نوع عادی که در کوهستان می‌روید.

ب: نوع خاکی که در خاک می‌روید و به ترشه لامره معروف است. (بسیار کم است)


 
تـُرُشُـه
  • روییدن گیاه

این گیاه پس از بارش‌های زمستانی شروع به روییدن می‌کند و در اواخر زمستان ، تعداد آنها به حداکثر می‌رسد. در اوایل بهار ترشه گل دار می‌شود و برگ‌های سبز و خوراکی آن شروع به زرد شدن می‌کند. به این ترتیب دانه‌های موجود در گل توسط باد ، آب و دیگر عوامل به لا به لای ریگ‌ها می‌رود تا سال بعد دوباره رشد کند.

ترشه (نوعی گیاه خوراکی)در میان گلهای وحشی

ترشه، گیاهی بسیار خوشمزه و همان طور که از اسمش پیداست ترش مزه‌است.

  • نکته مهم

گاهی اوقات پیچک‌هایی به دور آنها می‌پیچند که سبب سمی شدن ترشه می‌شود و خوردن آن سبب مسمومیت می‌شود.

 

تـُرُشُه درکنار آودون (آبدان آب)   

 

تـُرُشُه

لیتون LITOON

منبع

  • محمدیان، کوخردی، محمد ، “ «به یاد کوخرد» “، جلد دوم. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۳ میلادی.
«با تاریخ دیار کوخردو منطقهٔ باستانی بخش کوخردبیشتر آشنا شوید»  
 
SHERENO.35.jpgMohMad.1.jpgBeyad.2.jpgSHERENO.37.jpg Ketab kukherd sarzamin shaeran1.jpg  

Ketab kukherd sarzamin shaeran.jpgKetab parandegan kukherd.jpgR.ARU.15.jpgKetab sarzamin shaeran.jpg 

منبع:awayeseebah 

*پژوهش و تحقيق استاد: محمدمحمدیان کوخردی 

استاد محمدیان را در کنار پروفسور M.M.Bigani رئيس دانشگاه

پزشكى بمبئى و رئيس هيئت مديره بيمارستان بريدج كندى بمبئى  

باکمال تشکر از دکتر لطیفه جهت ارسال عکس 

روباه در کوخرد

روباه در کوخرد

 

در کوخرد و بخش کوخرد و روستاهای توابع و منطقه شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران دو نوع روباه می‌شناسند.

  • انواع روباه
  • نوع اول : روباه عادی و معمولی.
  • نوع دوم: نوع دوم از نوع اول بزرگ‌تر و قشنگتر است که به آن می‌گویند شاه روباه.
 
 
روباه


روباه جانوری است بسیار چابک و زیرک ((عیار)).


به دو تن از سران معروف قرن گذشته به دلیل هوشیاری و پر مغزی و فطنه گری که داشته‌اند لقب ((روباه)) داده شده‌است.

 

 
مارشال رومل (روباه صحرا)

مارشال رومل یا (روباه صحرا) فرمانده لشکر آلمانی در صحرا آفریقای شمالی درسال ۱۹۴۱ میلادی، بعد از چند عملیات ناجح در صحرای آفریقاء لقب ((روباه صحرا)) به او داده بودند.


روباه


روباه بادم کلفت با موهای کرکی پشتش کار بردهای فراوانی دارد. چون روباهی در هوای سرد بادمش پاها وبینی خودرا می‌پوشاند. روباه با بحرکت در آوردن دمش می‌تواند پیام‌هایی برای روباهان دیگر بفرستد. روباه به رنگهای گوناگونی از سرخ پریده تا طلائی تا قهوه‌ای شدید است.

برخی از روباهان موی سیاه خالص دارند. روباه سرخ ممکن است آن را روباه نقره‌ای گفت. خطوط پوشش سرخ با خطوط سیاه روی پشت وشانه اش دارد.

شکارچیان گاهی روباهان را برای پوست پرمو ونرمش بدام می‌اندازند. ودر بعضی نقاط گوشتش را نیز می‌خورند. در نواحی بیابانی روباهان دیگر برنگهای محیط اطراف خود که خیلی متفاوت است تا علفزارها بیشه‌های بی درخت ومیان صخرها بسر می‌برند.

مثلاً روباه خاکستری تقریباً درمیان صخرها وبرگهای سایه دار جنگلها ظاهر می‌شود. یا به رنگ محیط‌ها ونواحی دیگر در می‌آید. روباهائی که در بیابانها بسر می‌برند موهای پاهایش حرکت را برای روباه آسان می‌کند. گوشهای روباه بیابانی خیلی بزرگ است تا صداهای خفیف شکارچیان یا دشمن خودرا میان شن‌ها بشنود. روباه سرخ در جنگلها وکشتزارها زندگی می‌کند.

جنگلها جای خوب وآمنی برای لانه سازی روباها است. در کشتزارها، روباهان خرگوش، موش، وپرندگان را شکار می‌کند. روباه نیز در بعضی اوقات به مرغ‌های خانه‌ای برای جوجه وتخم می‌تازد. در تابستان در بعضی اوقات به مزارع نیز حمله می‌کند. گوجه وآلو نیز می‌خورند. بیشتر روباهان به تنهائی شکار و با یک دیگر هنگام پرورش توله‌های خود زندگی می‌کنند. اما برخی از روباهان بصورت گله‌ای وگروهی در طول سال زندگی می‌نمایند. هرچند برخی از روباهان برای خود زمین را برای لانه خود می‌کنند. روباهان دیگر ممکن است از لانه‌های آماده جانوران دیگر سود جویند یا ممکن است زیر بوته‌ها یا در شکاف درختهای کهن سال بسر ببرند. روباهان بیابانی شبکه‌هایی از تونل‌ها زیر شن‌ها می‌کنند. لانه آنها حتی در گرمترین هوا خنک باقی می‌ماند.

سالی یک بار روباه ماده دو تا دوازده توله می‌زاید. مادر از توله در حدود دوماه پرستاری می‌کند. پدر نیز کمک به نگهداری توله‌ها می‌نماید. در حالیکه توله‌ها هنوز خیلی کوچک هستند روباه نر لانه را ترک می‌گوید وشکار را برای مادر به لانه می‌آورد. کمی بعد پدر ومادر هردو برای تغذیه توله‌ها به شکار می‌روند.

توله‌های روباه بازیگوش هستند. مسابقه می‌دهند وزد خورد می‌نمایند. توله‌ای روی توله دیگر می‌پرد وبازی‌های شیطنت آمیز می‌کنند. برای تمرین شکار نیز پدر ومادر شکارهایی به لانه می‌آورند. چون توله روباه شش ماهه شد لانه را برای جستجوی خوراک ترک می‌گویند. در کوخرد و مخصوصاً در کوها و پشتخه‌ها و دره‌ها و دشتهای کوهستانی روباه و خرگوش فراوان است وهنوز مردم در کوخرد برای روباه و خرگوش دام می‌نهند.

  • تغذیه

روباهان موش ، خرگوش ، پرندگان را شکار می‌کنند و می‌خورند. قورباغه ، مارمولک ، ماهی نیز می‌خورند. همچنین خوشه‌های انگور و هسته‌های میوه‌های فرو افتاده به زمین را می‌خورند.

منبع

  • محمدیان، کوخردی، محمد ، “ «به یاد کوخرد» “، ج۲. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۳ میلادی.
«با تاریخ دیار کوخردو منطقهٔ باستانی بخش کوخردبیشتر آشنا شوید»  
 
SHERENO.35.jpgMohMad.1.jpgBeyad.2.jpgSHERENO.37.jpg Ketab kukherd sarzamin shaeran1.jpg  

Ketab kukherd sarzamin shaeran.jpgKetab parandegan kukherd.jpgR.ARU.15.jpgKetab sarzamin shaeran.jpg 

منبع:awayeseebah 

*پژوهش و تحقيق استاد: محمدمحمدیان کوخردی

روستای کوخِرد (مرکز بخش کوخِرد)

روستای کوخِرد در دهستان کوخرد (مرکز بخش کوخِرد) واقع در بخش کوخرد در شهرستان بستک بندر لنگه در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران قرار دارد. بندر لنگه بزرگ‌ترین بندر در بخش غربی این استان است و کوخرد در پسکرانه‌های این بندر قرار گرفته‌است. نام روستای کوخرد در زمان پیش از اسلام سیبه بوده‌است.

ملف:DERAKHT KOZER.jpg

 كوخرد
 
ملف:Dd. Kookherd.jpg
 
مرکز بخش کوخِرد
محدودهٔ روستای کوخرد: از شمال کوه ناخ، از جنوب رودخانه مهران و کوه خآب، از مغرب هرنگ واز سمت مشرق به روستای چالهٔ کوخرد محدود می‌گردد.

وجه تسمیه: همانطور که معلوم است ساکنان اولیه کوخرد زرتشتی بوده ‏اند و قدمت کوخرد به پنج هزار سال قبل از ظهور اسلام می‌رسد و بنا به گفته ریش سفیدان محل نام قدیم کوخرد سیبه بوده‌است و حاکمان این محل مناطق بسیاری را زیر نظر داشته‌اند به طوری که خرما و محصولات کشاورزی را از بستک و روستاهای اطراف آن که تحت تصرف آنها بوده به سیبه «کوخرد» انتقال داده می‌‏شده‌است. مردم سیبه پس از ورود دین اسلام در عهد خلیفه دوم عمربن خطاب مسلمان می‌‏شوند و نام سیبه را به «کُویِ خِرَد» تغییر می‌‏دهند که به معنای دیار عاقلان و دانایان و خردمندان و هوشیاران است که در اثر کثرت استعمال و با گذشت زمان به کوخرد تبدیل می‌‏شود.
 
روستای کوخرد که تاریخ گذشته آن به دوره قبل از اسلام بر می‌گردد بدین صورت در زبان عامیان وجود دارد که مردمانی در شهر بزرگی بنام «شهرسیبه» زندگی می‌کردن که این مردمان بر اثر سیلی عظیم که از آبراه‌های کوه‌های شمال آن کوه ناخ بوجود آمده از بین رفته‌اند و تعدادی باقی مانده‌اند که بنای روستای جدید کوخرد را نهادند.

 

  • جغرافیای بخش کوخرد
    روستای کوخرد در طول جعرافیایی ۵۴٫۲۹۲۶ شرقی و عرض جغرافیایی ۲۷٫۰۵۱۲ شمالی واقع شده‌است.[۱] بخش کوخرد به مرکزیت روستای کوخرد متشکل از دهستانهای کوخرد و هرنگ می‌باشد. در پیرامون بستک چند روستای بزرگ کهنسال و اصیل وجود دارد که کوخرد یکی از آنهاست.

 

  • جمعیت

جمعیت دهستان کوخرد طبق سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۸۵، برابر با ۳۹۴۴ نفر بوده‌است [۲].

  • پیرامون کوخرد
    در پیرامون کوخرد تخته سنگهای شگرفی وجود دارد که از زمین بیرون زده‌اند. یکی از آن سنگ‌ها به نام سنگ نازبُن که شکلی عجیب و دیدنی دارد در جایی به نام تال مد اودلی (تال محمد عبدلی) قرار دارد. کانال آبراه ترنه کوخرد هرمزگان نیز در این آبادی وجود دارد که تنها ابتکار مردمان آن زمان بوده و با معمارﻯ خاص خود و مصالح سنگ و ساروج، باعث هدایت و انتقال آب شیرین قنات به آن سوﻯ رودخانه شور مهران می‌شده‌است. آرامگاه چند تن از بزرگان علم و شریعت نیز در بدو ورود به آبادﻯ قرار دارد که با معمارﻯ سنّتی خود نشان از قدمت دیرینه این دیار دارد. در اطراف کوخرد بیمارستانی با معماری جالب بومی قرار دارد به نام بیمارستان رازی.

 


 
مخابرات كوخرد

به گفته کارشناسان شرکت مخابرات ایران، با توجه به قرار گرفتن دکل موبایل کوخرد نسبت به رادار کوه جناح، مرکز موبایل کوخرد بهترین گیرندگی را در بین مراکز موجود دارا است. هم اکنون امکان ارتباط هم‌زمان تعداد ۶۰ خط ورودی و ۶۰ خط خروجی در این مرکز وجود دارد که تا چند سال آینده کفاف مردم بخش کوخرد و روستاهای تابعه را می‌دهد. امواج این مرکز از طرف شمال تا کوه ناخ و از طرف جنوب نیز تا «کوه زیر» به خوبی وجود دارد. به گفته استفاده کنندگان از این سرویس، در بالای کوه معروف به کوه لاور از طرف مشرق نیز این امواج قابل دریافت هستند.

  • بزرگان کوخرد


برخی از افراد معروف منطقه کوخرد عبارت‌اند از:

  • حاجی جعفر پالاش (نخستین دکتر داروساز کوخرد) _ جعفر فرزند محمد (۱۳۴۱ ـ ۱۴۱۱) فردی سرشناس و مؤثر در زمینه وارد ساختن درمان و پزشکی مدرن به مناطق شهرستان بستک و بخش‌هایی از هرمزگان و همچنین شرق عربستان و امارت شارجه بوده‌است.

وی نخستین دکتر داروساز روستای کوخرد در بخش کوخرد شهرستان بستک استان هرمزگان ایران بود. نام کامل وی: (حاجی جعفر بن محمد بن جعفر بن محمد بن حاجی جعفر گپ بن محمد بن احمد آل جعفر).حاجی جعفر به سال ۱۳۴۱ هجری قمری در امـارت شارجه یکی امارات هفت‌گانهٔ (امارات متحده عربی) دیده به جهان گشودند، تحصیلات علمی خود را در زادگاه خود ، وزیر نظر دکتر ویلیام ادامه می‌دهند وبعد از سه سال تحصیل زبان انگلیسی خود را به پایان می‌رسانند، وبه مدرک دکتر داروساز نایل می‌گردند. وی در سال ۱۴۱۱ هجری قمری برابر با ماه اکتبر ۱۹۹۰ میلادی در سّن ۷۰ سالگی در کوخرد فوت کردند.

حاج محمد صالح مباشر (کدخدای قدیم کوخرد)
  • ملا محمد علی کوخردی (عالم کوخرد)
  • سید محمد قتالی (قاضی کوخرد)
  • حاج محمد شاکر (امام جمعه کوخرد)
  • حاج ملا محمد شریف شاکر (عالم کوخرد)
  • شیخ ملا مصطفی العالم (عالم کوخرد)
  • ملای أربابی (شاعر کوخرد)

  • روستاها
  • روستاهای دهستان کوخرد:

 

 
ایران > هرمزگان > شهرستان بستک > بخش کوخرد: روستاها
کوخرد بستک

آسو | بار | بار ترک | بدمستان | بربار | پر احمد | پر درو | تخت گرو | تشتو | تلخ اطهر | چارون | چاله | دهستان کوخرد| دیخور | دهنو کوخرد | صالح‌آباد | عالی جان | کنارزرد | کوخرد | کوران | کوردان | کرون | گریند | لاور شیخ | لاوردین | مزاجان | مِهران |هرنگ |یرد

 

«با تاریخ دیار کوخردو منطقهٔ باستانی بخش کوخردبیشتر آشنا شوید»  
 
SHERENO.35.jpgMohMad.1.jpgBeyad.2.jpgSHERENO.37.jpg Ketab kukherd sarzamin shaeran1.jpg  

Ketab kukherd sarzamin shaeran.jpgKetab parandegan kukherd.jpgR.ARU.15.jpgKetab sarzamin shaeran.jpg 

منبع:awayeseebah 

*پژوهش و تحقيق اسنتاد: محمدمحمدیان کوخردی

بستک

بستک از شهرهای استان هرمزگان، با قدمتی تاریخی، در قدیم محلی برای استراحت کاروان‌ها بوده‌است. شهر بستک در منطقه‌ای کوهستانی قرار دارد که از شمال و غرب به استان فارس و از شرق و جنوب به استان هرمزگان متصل است. این شهر مرکز شهرستان بستک است.

مسجد جامع بستک

 

 
طاق بستک (شهر بستک) طاق نصرتی در بستک به نام طاق بستک که به فراخور تاجگذاری محمدرضاشاه پهلوی ساخته شده بود. این طاق را پس از انقلاب ۵۷ ویران کردند.
  • جمعیت شهربستک طبق سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۸۵، برابر با ۹۰۱۹ نفر بوده‌است [۱].


این شهر تا سال ۱۳۳۴ جزء استان فارس بوده‌است. بستک پیشینه تاریخی و سیاسی طولانی دارد. دارای بیش از دویست روستا بوده، که در سال ۱۳۶۴ بخش وسیعی از روستاهای منطقه‌ای به نام روئیدر از بستک جدا شد و به بخش خمیر پیوند دادند و در سال ۱۳۷۰ تعدادی دیگر از روستاها در حوالی لمزان از بستک جدا شد. از اقسام خوردنی‌های سنتی منطقه بستک و بخش‌های آن مهوه است که در جنوب ایران شهرت فراوانی دارد. بعضی آنرا مهیاوه نیز می‌نامند.

 

 

  • مردم بستک به زبان لارستانی با گویش بستکی سخن می‌گویند که از دستهٔ زبانهای پارسی جنوب غربی ایران است.
  • محدوده شهرستان بستک

شهرستان بستک از شمال به لارستان، از جنوب به شهرستان گاوبندی و شهرستان بندر لنگه، از مغرب به شهرستان لامرد، و از سمت مشرق به شهرستان بندر عباس محدود می‌گردد.

 
مسجد جامع قديم بستک هرمزگان

 

 

  • بررسیهای جغرافیایی

طول جغرافیائی شهر بستک ۵۴ درجه و ۲۳ دقیقه و عرض آن ۲۷ درجه ۱۴ دقیقه‌است ارتفاعش از سطح دریا ۲۱۲۰ گز است. حدود وسعت شهرستان بستک با ۵۹/۵۵۲۵ کیلومتر مربع وسعت و در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران واقع شده‌است. شهرستان بستک از شمال شهرستان لار، و از جنوب شهرستان بندر لنگه، واز مغرب شهرستان لامرد و از سمت مشرق به شهرستان بندر عباس محدود می‌گردد.

  • تقسیمات سیاسی

براساس جدیدترین تقسیمات سیاسی شهرستان بستک دارای سه بخش و ۹ دهستان و ۱۱۰ آبادی سکنه و ۴۰ پارجه آبادی خالی از سکنه‌است.


 
نقشه بخش‌های شهرستان بستک
  • وضعیت توپوگرافی

شهرستان بستک از جمله ناهموارترین مناطق استان هرمزگان است به گونه‌ای که برخی از ناهموارترین وبلندترین ارتفاعات استان در این شهرستان واقع شده‌است. دامنه ارتفاعات کمتر از ۱۰۰ متر تا بیش از ۲۰۰۰ متر تا ۳۰۰۰ متر، کوه گاه‌بست و کوه سیاه در شمال شهرستان، و کوه ناخ و زنگارد در جنوب شرقی شهرستان، پراکندگی دارد که در این میان کمترین وسعت مربوط به طبقه ارتفاعی کمتر از ۱۰۰ متر با ۲٪ بوده و بیشتر آن مربوط به طبقه ارتفاعی ۴۰۰ تا ۵۰۰ متر با ۲۴٪ است. همچنین ۱۵٪ وسعت بخش نیز در ارتفاعی بیش از ۱۰۰ متر قرار گرفته‌است.

  • موقعیت اقلیمی

شهرستان بستک به علت نزدیکی به خلیج فارس ونزدیکی به منطقه حاره وداشتن موقعیت کوهستانی، دارای ویژگیهای اقلیمی مخصوص به خود است، با توجه به موقعیت منطقه دارای آب وهوای گرم وخشک در تابستان، وسرد وخشک در زمستان است. شهرستان بستک به علت نزدیکی به مدار خط السرطان دارای آب وهوای گرم وخشک به لحاظ تقسیم بندی اقلیمی است. بر اساس اطلاعات موجود از ایستگاه جناح میانگین درجه حرارت در طول دوره آماری ۵/۴۹ درجه سانتیگراد وحد اقل مطلق آن صفر درجه سانتیگراد است. اصولا آب وهوای منطقه گرم است. بنا براین منطقه «گرمسیر» یا «گرمسیرات» نامیده شده‌است. قسمت اعظمی از روزها ی سال گرمای هوایش از حد مطلوب ومورد نیاز یعنی ۲۵ درجه‌است. به طوری که حدود ۳۰۰ روز از روزهای سال از گرمای بیش از حد مطلوب برخوردار است.

  • بارندگی ورطوبت وروزهای یخبندان

در تقسیمات اقلیمی، شهر بستک دارای اقلیمی گرم و خشک است. متوسط بارندگی سالانه حدود ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیمتر و دربعضی از سالها کمتر هم می‌شود. حد اکثر بارندگی درماههای تابستان میزان رطوبت بطور چشم گیری افزایش می‌یابد واین امر موجب می‌شود که هوا دم کرده وطاقت فرسا گردد. ضمن اینکه رطوبت تابستان موجب تشکیل شبنم شحرگاه و مه صبحگاهی شده و به برکت آن گیاهان این منطقه خشک به حیات خود ادامه می‌دهند. در زمستان در برخی مواقع از زمان در قله‌های برخی از کوه‌های شهرستان بست بستک مانند: قله کوه گاه‌بست و قله کوه ناخ یخ می‌بندد، همچنین بر روی آبهایی که در ظرفهای مکشوف و در اماکن باز گذاشته باشد نیز از شدت سرما یخ می‌بندد.

  • پوشش گیاهی

اغلب اراضی شهرستان بستک دارای قابلیت مرتعی است ومناسب‌ترین اراضی جهت استفاده‌های مرتعی وبرداشت علوفه محسوب می‌شوند. محدودیتهای عمده این اراضی شیب بسیار تند، فرسایش بسیار زیاد محدودیت عمق خاک، پستی وبلندی وناهمواری، وجود سنگریزه، شوری وقلیائیت، محدودیت آب زیر زمینی وخطرات سیل گیری است که با عملیاتی همچون حفاظت از حوزه آبخیز، کنترل چرا، رعایت اصول مرتعداری، احیاء وتوسعه مراتع، جلوگیری از فرسایش، تسطیح در قسمت خاکدار، احداث سیستم زهکشی، اصلاح اراضی تاءمین آب مورد نیاز می‌توان تاحد زیادی این مشکلات را رفع نموده وبر توانمندیهای اراضی افزود.

  • خدمات عمومی وزیر بنایی

باتوجه به تقیسمات سیاسی جدید وتشکیل سه بخش: کوخرد و مرکزی و جناح، بستک در شهرستان وقطب بندی سیاسی در منطقه، خدمات عمومی وزیر بنایی توزیع گردیده‌است. مطالعات انجام شده در خصوص نرخ باسوادی شهرستان بستک نشان می‌دهد که براساس سر شماری عمومی سال ۱۳۷۵ شهرستان بستک دارای ۵/۷۵ در صد نرخ باسوادی در گروه مردان و ۹۲/۶۳ در صد نرخ باسوادی در گروه زنان بوده‌است. آمارهای مربوط به وضعیت آموزش جمعیت روستایی شهرستان بستک گویای این مطلب است که ۹۴/۶۶ در صد جمعیت ۶ تا ۲۴ ساله شهرستان بستک در سال ۱۳۷۵ در حال تحصیل بوده‌اند. براساس آخرین سر شماری عمومی نفوس ومسکن ۱۳۷۵ خورشیدی جمعیت شهرستان بستک ۴۹۶۷۶ نفر گزارش کرده‌است.

 
شهرها و روستاهای شهرستان بستک

بخش کوخرد

دهستان کوخرد

 

منابع

  • محمدیان، کوخردی، محمد، «شهرستان بستک و بخش کوخرد» ، ج۱. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۵ میلادی.
    • الكوخردى ، محمد ، بن يوسف، (كُوخِرد حَاضِرَة اِسلامِيةَ عَلي ضِفافِ نَهر مِهران) الطبعة الثالثة ،دبى: سنة 199۷
  • مراسم عروسی در منطقهٔ بستک
  • نگاره‌های قدیمی بستک
 

استان هرمزگان

مرکز

بندرعباس

شهرستان‌ها ابوموسی • بستک • بندر عباس • بندر لنگه • پارسیان • جاسک • حاجی‌آباد • خمیر • رودان • قشم • میناب
شهرها

ابوموسی • بستک • بندر چارک • بندر خمیر • بندر عباس • بندر لنگه • پارسیان • جاسک • جناح • حاجی‌آباد • درگهان • دهبارز • رویدر • زیارت‌علی • سندرک • سوزا • سیریک • فارغان • فین • قشم • کنگ • کیش • هرمز • هشت‌بندی • میناب

جای‌های دیدنی

کاروانسرای بستک • عمارت کلاه‌فرنگی • معبد هندوها • آب‌گرم گنوموزه آب • دوگنبدان • کاروانسراها • پنجشنبه‌بازار میناب • سد تاریخی کوخرد • جنگل‌های حرا • شهر سیبه • بازار بستک • تپه مارو • جزیره کیش • قلعه پرتغالی‌ها • قلعه لشتان • حمام گله‌داری • لنج‌سازی بندر کنگ • محله باستانی سورو 

فهرست روستاهای استان هرمزگان
   
«با تاریخ دیار کوخردو منطقهٔ باستانی بخش کوخردبیشتر آشنا شوید»  
 
SHERENO.35.jpgMohMad.1.jpgBeyad.2.jpgSHERENO.37.jpg Ketab kukherd sarzamin shaeran1.jpg  

Ketab kukherd sarzamin shaeran.jpgKetab parandegan kukherd.jpgR.ARU.15.jpgKetab sarzamin shaeran.jpg 

منبع:awayeseebah 

*پژوهش و تحقيق استاد: محمدمحمدیان کوخردی

بـِرکه


بـِرکه یا آبگیر به جایی گفته می‌شود که مقداری آب در آن جمع شده باشد.

در جنوب و مركز ایران بویژه جنوب استان فارس و نيز در غرب استان هرمزگان به آب‌انبارهای زیرزمینی برکه گفته می‌شود.زيباترين و باشكوه ترين بركه‌ها در شهرهاي يزد و گراش بنا شده اند.كه بزرگترين بركه، بركه اي است به نام (گنج البحر) يا كل كه در شهرستان گراش بنا گرديده است اين بنا در دوره صفويه ساخته شده است .

منابع

  • محمدیان، کوخردی، محمد ، “ «به یاد کوخرد» “، ج2. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۳ میلادی.
  • الكوخردى ، محمد ، بن يوسف، (كُوخِرد حَاضِرَة اِسلامِيةَ عَلي ضِفافِ نَهر مِهران) الطبعة الثالثة ،دبى: سنة 199۷ للميلاد.
«با تاریخ دیار کوخردو منطقهٔ باستانی بخش کوخردبیشتر آشنا شوید»  
 
SHERENO.35.jpgMohMad.1.jpgBeyad.2.jpgSHERENO.37.jpg Ketab kukherd sarzamin shaeran1.jpg  

Ketab kukherd sarzamin shaeran.jpgKetab parandegan kukherd.jpgR.ARU.15.jpgKetab sarzamin shaeran.jpg 

منبع:awayeseebah 

*پژوهش و تحقيق استاد: محمدمحمدیان کوخردی

تال مَد اودلی

تال مَد اودلی سنگ بزرگ و عجیبی است در کوهپایه «کوه زیر» جنوب کوخرد یا «بون کوه لُوز». این تال در جنوب شرقی بون کوه لُوز قرار دارد. البته سنگهای عجیب دیگر نیز در کوه‌های بخش کوخرد وجود دارد مانند: سنگ پاتیل و سنگ لنگ پومه در کوه شمال کوخرد، و تال کَل احمد و سنگ اکال و سنگ نقاره در کوه جنوب کوخرد.

تال مَد اودلی ـ بون كوه زير

جنوب كوخرد

 
تخته‌سنگ مد اودلی

 

«سنگ اکال» در محوطه‌ای بنام کارگهی واقع است. این منطقه از توابع بخش کوخرد شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران واقع شده‌است.

تال مَد اودلی در سَرگرد نرگ گری پان واقع است. در سربالائی چک شِرُه دره بزرکی وجود دارد بنام خورنساء بعد از خور نساء در بون کوه دشت پهناوری است. در کوشه‌ای از این دشت بهناور سنگ بزرگ و مربع مانندی افتاده‌است که آن را «تال مَـد اودلی» می‌نامند، این تال مانند خانه‌ای است و استراحتگاهی بوده و هست که کوهنوردان و شکاربانان درآن استراحت می‌کنند.

 
  • مشخصات تال

در وازه تال مَد اودلی ازطرف شمال شرقی تال واقع شده و تال از داخل به دو قسمت شده‌است، در قسمت اول تال بعد از ورود از دروازه یک تخته سنگی به اندازه ۲ متر مانند ستونی ایستاده قسمت بالای این سنگ چسپیده به سقف تال مَداودلی و مانند پایه‌ای می‌ماند که زیر سقف تال زده شده، تال مـد اودلی از داخل مانند قارچ و یا چتر می‌ماند، واین سنگ از سقف تال مد اودلی حفاظت می‌کند. در بغل این پایه (سنگ) اجاق چائی بزی دایر کرده‌اند، همچنین در بغل همین سنگ آتش روشن می‌کنند برای تدفئه تال «برای گرم کردن تال در زمستان». بعد از این ستون قسمت اصلی تال مَداودلی است، قسمت اصلی تال نیز از داخل به دوقسمت شده‌است، یعنی از داخل تال به دوقسمت «دو طَبَقهَ» شده طبقه پائین جای سه نفر است، و طبقه بالا جای دونفر، وبغل ستون که قبلاً ذکر شد نیز جای یک نفر، یعنی شش نفر در تال مد اودلی براحتی می‌توانند بخوابند.

تال مـد اودلی «سنگی است» قدیمی وداستان‌های زیادی از این تال ومردمانی که در زمان قدیم در این تال سکونت گزیده‌اند نقل می‌شود ولی راهی صعب العبور دارد و مردم یا پیاده ویا با الاغ می‌توانند به تال مد اودلی بروند.

  • بنه دگه

در طرف جنوب این تال کمی رو به‌طرف شرق درخت کهن سالی وجود دارد که آن را بنه دگه می‌نامند، همچنین آودون بزرگی نیز از طرف جنوب شرقی این درخت وجود دارد، در بغل بنه دگه یک پر سنگلاخی وجود دارد که ۴ متر ارتفاع دارد در بغل این پر یک خمره‌ای باسنگ وسیمان درست کرده‌اند برای جمع آوری آب باران، این خمره بنام خمره «حسن لنگ» معروف است، در چند سال پیش کوخردی‌ها در آنجا آب انباری (برکه)ای ساخته‌اند. پشتخه شاه حسینی از طرف غرب تال مد اودلی قرار دارد، و تنب هنگ از طرف جنوب غربی تال واقع است، وازطرف شمال شرقی تال مد اودلی یک پرتگاهی است که بنام دسک معروف است.

منبع

  • محمدیان، کوخردی، محمد ، “ «به یاد کوخرد» “، ج۲. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۳ میلادی.

*پژوهش و تحقيق استاد: محمدمحمدیان کوخردی

صحراها و کشتزارهای شهرستان بستک

او شیرینو  | آودون علی  | آودون غوچو | باغ زرد | بک احمد | بندری (کوخرد) | بنه دگه | بنگربیخ | برکه لاوردشتک | بشکرو | پاراو کوخرد | پشتخه خرتل | پشتخه باپیر | پشتخه بست گز | پشتخه مرخاو | پشتخه چتی | پشتخه دیوونی | پشتخه کنار | پشتخه مـد کمدین | پشتخه پاراو | پشتخه شاه حسینی | پشتخه مدی آباد | پشتخه جابر | پشتخه | ترارو | تونه مصلی | تال مد اودلی | تنب هنگ | جعفرآباد | چاه چرخ گاوی | خورنساء | خادون  | درواه چان | دره بست گز | دره کنخور | سنگ نازبن | شمه‌سارا | على شاهى | صحرای خلوص | کاد ممدی | کل کادی | گری امبرو | گُلاله | لدخه خاء | لاور کالون | لاور میستان | لاورفقیه | لمبیر ملکی | مزاجان | ناخهری | نید | نخل شیخیا | نخل مهدلی |

 

صخره‌های مشهور شهرستان بستک هرمزگان
تال،سنگ نازبن،تال مد اودلی،تال کل احمد،سنگ اکال،سنگ بند بن،سنگ لنگ پومه،سنگ پاتیل

 

عوارض جغرافیایی شهرستان بستک هرمزگان  

آب معدنی کمشک| اشکفت تنب مش| بنه دگه| تنب هنگ| تنگیرد| خورنساء| سرگرد (جغرافی)| سنگ بند بن| تال مد اودلی| سنگ نازبن| سنگ لنگ پومه| تال کل احمد| شمه‌سارا| نرگ| چک (اصطلاح لارستانی)| گری (اصطلاح)| گری امبرو|